ارزیابی تأثیرات تغییرات اقلیم و خشکسالی بر شاخص فقر آب در دشت فسا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، شهر مرودشت، ایران

2 استادیار ، بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویجی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاو

3 عضو هیئت علمی، گروه مهندسی منابع طبیعی (مرتع و آبخیزداری)، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فسا

10.22125/iwe.2021.128206

چکیده

تغییرات اقلیمی و  بروز خشکسالی با شدت های مختلف، مدیریت نامناسب و برداشت بی رویه از منابع آب و عدم توجه به بیلان منابع آب، باعث بروز بحران آب در دهه‌های اخیر شده است. در این مطالعه با استفاده از شاخص فقر آب (WPI[1]) بر مبنای پنج مؤلفه وزنی منابع، دسترسی، ظرفیت، مصارف و محیط زیست، وضعیت منابع آب سطحی و زیرسطحی در دشت فسا طی سال­های 1387 الی 1397 بررسی شده است. در مرحله بعد با توجه به اهمیت نقش تغییرات اقلیمی و همچنین بروز خشکسالی با شدت های مختلف بر منابع آب، با استفاده از مقدار ضریب همبستگی به بررسی همبستگی بین تغییرات اقلیمی و تغییرات خشکسالی با شاخص فقر آب در منطقه مورد مطالعه اقدام شد. نتایج نشان داد آنچه نقش تعیین کننده در شاخص فقر آبی دشت فسا دارد، وضعیت مصارف منابع آبی است و ظرفیت منابع آبی این دشت دارای کم­ترین نقش در این شاخص می­باشد. بر اساس نتایج مطالعه، مقدار شاخص فقر آب در دشت فسا در دامنه 678/0 در سال 1389 تا 297/0 در سال 1393 نوسان دارد و  بدترین وضعیت فقر آبی در دشت فسا در سال 1393 رخ داده است. همچنین نتایج نشان داد که، در کوتاه مدت، وابستگی شاخص فقر آبی در دشت فسا به تغییرات خشکسالی در مقایسه با تغییرات اقلیمی بیشتری بوده است. در نهایت به نظر می رسد در راستای مقابله با فقر آب در دشت فسا، مدیریت مصارف منابع آب این دشت، به ویژه در شرایط خشکسالی، بسیار حائز اهمیت است.



[1] . Water poverty index

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing the Effects of Climate and Drought Changes on the Water Poverty Index in the Fasa Plain

نویسندگان [English]

  • Nabeallah Yazdi
  • Seyed Nematollah Mousavi 1
  • Abdoulrasool Shirvanian 2
  • Abdol Rassoul Zarei 3
1 Associate professor, Department of Agricultural Economy, Agriculture faculty, Islamic Azad University, Marvdasht Branch
2 Assistant professor of economic, social and extension research department, Fars agricultural and natural resources research and education center, AREEO, Shiraz, Iran
3 Fasa university
چکیده [English]

Climate changes and the occurrence of droughts with different intensities, improper water resources management, overuse of water resources and not paying attention to the water balance of these sources, has caused a water crisis in recent decades. Accordingly, in this research, the status of surface and subsurface water resources in Fasa plain during 2008-2018 using Water Poverty Index (WPI) based on five weighted components include resources, availability, capacity, consumption and environment was assessed. Then, considering the importance of climate changes and droughts occurrence with different intensities on water resources, the correlation coefficient between the climate changes and the drought changes in annual time scale and WPI was used to assess the effects of climate changes and droughts occurrence on WPI in the study area. The results showed that water resource consumption and the water resource capacity indices had the highest and the least roles in WPI (respectively). According to the results, WPI vary from 0.297 to 0.678 in the study area and the worst situation of WPI has occurred in Fasa plain in 2013. Results indicated, the WPI in Fasa plain at the short term is more dependent on drought changes (Compared to climate changes (. Finally, it is suggested to tackling water poverty in the Fasa Plain, the management of water resources consumption of this plain, especially in drought conditions, it is very important.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water Poverty Index
  • climate changes
  • drought changes
  • consumption of water resources
  • Fasa Plain

مراجع

آسیایی هیر، ر.،ر. مصطفی زاده، م. رئوف، الف. اسمعلی عوری. 1396.  ارزیابی چند‌معیارۀ تغییرات مکانی شاخص فقر آب در تعدادی از حوضه ‏های آبخیز استان اردبیل، اکوهیدرولوژی، سال چهارم، شماره 4، ص 1009-997.
رجبی هشجین، م.، د. عرب. 1385. شاخص فقر آبی، ابزاری کارآمد برای ارزیابی وضعیت منابع آبی جهان، دومین همایش مدیریت منابع آب، دانشگاه صنعتی اصفهان. ایران. یهمن ماه 85.
طالبی، ح.، ع. امینی. 1397. بررسی ابعاد کم آبی با استفاده از روش شاخص فقر آبی (WPI) و تحلیل مقایسه ای آن در بخش های شهرستان قم. آمایش سرزمین، سال دهم، شماره 2. ص 366-345.
نسترن، م.، ف. ابوالحسنی، م. ایزدی. 1389. کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت بندی توسعه پایدار مناطق شهری (مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال بیست و یکم ، شماره 2. ص 83-100.
Alessa, L., Kliskey, A., Lammers, R., Arp, C., White, D., Hinzman, L. and Busey, R. 2008. The arctic water resource vulnerability index: an integrated assessment tool for community resilience and vulnerability with respect to freshwater. Environmental Management. 42: 523-541.
Allen, R.G., Pereira, L.S., Raes, D and Smith, M .1998. Crop Evapotranspiration. Guidelines for Computing Crop Water Requirements. FAO Irrigation and Drainage Paper 56, Roma, Italy.
Alwan, I.A., Ziboon, A.R.T. and Khalaf, A.G. 2019. Utilization of reconnaissance drought index (RDI) for monitoring of meteorological drought over middle Euphrates region during the period from 1988 to 2017. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering (Vol. 518, No. 2, p. 022035). IOP Publishing.
El-Gafy, I. K. 2018. The water poverty index as an assistant tool for drawing strategies of the Egyptian water sector. Ain Shams Engineering Journal. 9: 173–186.
Farsani, I. F., Farzaneh, M. R., Besalatpour, A. A., Salehi, M. H. and Faramarzi, M. 2019. Assessment of the impact of climate change on spatiotemporal variability of blue and green water resources under CMIP3 and CMIP5 models in a highly mountainous watershed. Theoretical and Applied Climatology. 136(1-2): 169-184.
Givati, A., Thirel, G., Rosenfeld, D. and Paz, D. 2019. Climate change impacts on streamflow at the upper Jordan River based on an ensemble of regional climate models. Journal of Hydrology: Regional Studies. 21: 92-109.
Liu, W.X., Sun, C.Z., Zhao, M.J. and Wu, Y.J. 2019. Application of a DPSIR Modeling Framework to Assess Spatial–Temporal Differences of Water Poverty in China. JAWRA Journal of the American Water Resources Association. 55(1): 259-273.
Maiolo, M. and Pantusa, D. 2019. Sustainable Water Management Index, SWaM Index. Cogent Engineering, 6(1), p.1603817.
Mishra, A.K., and Singh, V.P. 2010, a review of drought concepts. Journal of Hydrology. 391: 202– 216.
Mokarram, M. and Zarei, A.R. 2018. Landslide susceptibility mapping using fuzzy-AHP. Geotechnical and Geological Engineering, 36(6):3931-3943.
Nouri, M. and Bannayan, M. 2019. Spatiotemporal changes in aridity index and reference evapotranspiration over semi-arid and humid regions of Iran: trend, cause, and sensitivity analyses. Theoretical and Applied Climatology. 136(3-4): 1073-1084.
Nosrati, K., and Zareiee, A.R. 2011. Assessment of meteorological drought using SPI in West Azarbaijan Province, Iran. Journal of Applied Sciences and Environmental Management. 15(4): 563-569.
United Nations Environmental Programme (UNEP). 1992. World Atlas of Desertification.
Wurtz, M., Angeliaume, A., Herrera, M.T.A., Blot, F., Paegelow, M. and Reyes, V.M. 2019. A spatial application of the water poverty index (WPI) in the State of Chihuahua, Mexico. Water Policy. 21(1): 147-161.
Ye, L., Shi, K., Zhang, H., Xin, Z., Hu, J. and Zhang, C., 2019. Spatio-Temporal Analysis of Drought Indicated by SPEI over Northeastern China. Water. 11(5). P. 908.
Zarei, A.R. and Mahmoudi, M.R. 2021. Evaluation and Comparison of the Effectiveness Rate of the Various Meteorological Parameters on UNEP Aridity Index Using Backward Multiple Ridge Regression. Water Resources Management, 35(1): 159-177.
Zarei, A. R. and Moghimi, M. M. 2019a. Modified version for SPEI to evaluate and modeling the agricultural drought severity. International Journal of Biometeorology. Doi: 10.1007/s00484-019-01704-2.
Zarei, A.R. and Moghimi, M.M. 2019b. Environmental assessment of semi-humid and humid regions based on modeling and forecasting of changes in monthly temperature. International Journal of Environmental Science and Technology, 16(3): 1457-1470.
Zarei, A. R, Shabani, A, Mahmoudi, M. R. 2019. Comparison of the climate indices based on the relationship between yield loss of rain-fed winter wheat and changes of climate indices using GEE model. Science of the Total Environment. 661: 711–722.
نشریه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران
دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 43
فروردین 1400
صفحه 289-304

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار