ارزیابی ریسک محیط‌زیستی با استفاده از روش میانگین وزنی مرتب‌شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 آب و سازه های هیدرولیکی، مهندسی عمران،قم،قم،ایران

2 قم، دانشگاه قم، دانشکده فنی، گروه مهندسی عمران

3 گروه مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر، ایران

چکیده

هدف از انجام این تحقیق ارزیابی ریسک‌های محیط‌زیستی سد البرز بر‌روی رودخانه بابلرود واقع در شهرستان بابل، با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه بود. ابتدا به شناسایی محیط‌‌زیست محدوده مورد مطالعه پرداخته شد و سپس لیستی از ریسک‌های محیط‌زیستی شناسایی شده، در مرحله ساخت و ‌بهره‌برداری تهیه و در قالب پرسشنامه در اختیار کارشناسان محیط‌زیست و آشنا با حوضه سد البرز قرار داده شد. ریسک‌های محیط‌زیستی براساس سه شاخص شدت وقوع، احتمال وقوع و اهمیت ریسک، طبق طیف امتیازدهی لیکرت توسط کارشناسان امتیازدهی گردید، سپس با استفاده از روش‌ میانگین وزنی مرتب شده (OWA) رتبه‌بندی ریسک‌های محیط‌زیستی انجام شد. مهمترین ریسک‌های سد البرز در مرحله ساخت: وقتی تصمیم­گیرنده ریسک­گریز است به­ترتیب: تخریب جنگل در محدوده سد با امتیاز 048/0، جا­به­جایی ساکنان مخزن سد با امتیاز 047/0 و وقتی تصمیم­گیرنده ریسک­­پذیر است به­ترتیب: تخریب جنگل در محدوده سد با امتیاز 051/0، جا­به­جایی ساکنان مخزن سد با امتیاز 050/0 به‌دست آمدند. همچنین مهمترین ریسک‌های سد البرز در مرحله بهره­برداری: وقتی تصمیم­گیرنده ریسک­گریز است به­­ترتیب: لایه­بندی حرارتی مخزن سد با امتیاز 053/0، کاهش خودپالایی رودخانه بابلرود با امتیاز 051/0، همچنین وقتی تصمیم­گیرنده ریسک­پذیر است به­­ترتیب: لایه­بندی حرارتی مخزن سد با امتیاز 057/0، زمین لغزش با امتیاز 056/0 به‌دست آمدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Environmental risk assessment using the weighted average method

نویسندگان [English]

  • leila moradi 1
  • Taher Rajaee 2
  • maedeh sadeghpour haji 3
1 Water and Hydraulic Structures, Civil Engineering, Qom, Qom, Iran
3 Department of Civil Engineering, Faculty of Engineering, Islamic Azad University, Qaemshahr Branch, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to evaluate the environmental risks of Alborz Dam on Babolrood River in Babol city, using MCDM methods. First, the environment of the study area was identified, then a list of identified environmental risks was prepared in the construction and exploitation phase, and in the form of a questionnaire was provided to environmental experts familiar with the Alborz dam basin. Environmental risks were rated by experts according to the Likert scoring range based on the three indicators of occurrence intensity, probability of occurrence and risk significance, then environmental risks ranking was performed using OWA method. The most important risks of Alborz dam were obtained during the construction phase: when the decision maker is risk aversion, respectively: Destruction of forest within the dam with a score of 0.048, Displacement of reservoir residents with a score of 0.047, and, When the decision maker is risky, respectively: Destruction of forest within the dam with a score of 0.051, Displacement of reservoir residents with a score of 0.050. Also, The most important risks of Alborz Dam were obtained during the operation phase: When the decision maker is risk averse, respectively: Thermal stratification of dam reservoir with a score of 0.053, Reduction of self-purification of Babelrood River with a score of 0.051, and, When the decision maker is risky, respectively: Thermal stratification of dam reservoir with a score of 0.057, Landslide with a score of 0.056.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental risk assessment
  • multi-criteria decision-making
  • OWA
  • Alborz Dam
اصغرپور، ج. 1387. تصمیم‌گیری‌های چند معیاره. چاپ پنجم، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
جوزی، ع.، س. حسینی و م. شوشتری. 1389. ارزیابی ریسک محیط‌زیستی سد بالارود خوزستان در مرحله ساخت با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتب( AHP). نشریه پژوهش‌های علوم و فنون دریایی، دوره پنجم، شماره اول، ص 88-71.
درویشی، س.، س. ملماسی و ع. نظری‌دوست. 1392. ارزیابی ریسک زیست‌محیطی سد صیدون خوزستان در مرحله ساختمانی با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه. سومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
رحیمی، م.، ن. رحیمی. 1395. بررسی جنبه‌های محیط‌زیستی در ساخت سدها. فصل‌نامه زمین‌شناسی محیط‌زیست، دوره 10، شماره 35، ص 88-79.
رضایان، س.، ع. جوزی و ص. عطایی. 1394. ارزیابی ریسک محیط‌زیستی سد پاوه‌رود زنجان در مرحله ساختمانی با استفاده از تلفیق روش‌های TOPSIS و RAM-D. نشریه زمین‌شناسی مهندسی، جلد 10، شماره دوم، ص 3464-3445.
رضایی‌فر، آ.، م. س. جبل‌عاملی و ع. چائی‌بخش لنگرودی. 1384. رتبه‌بندی ریسک‌های پروژه با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه. دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت پروژه، گروه پژوهشی آریانا، تهران، ایران.
شرکت سهامی آب منطقه‌ای استان مازندران و گلستان. 1381. مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی طرح البرز. شماره دوم، جلد اول و دوم.
کارآموز، م.، م. دهقانی، ا. اسداللهی و آ. احمدی. 1388. ارزیابی آسیب‌پذیری سدها با رویکرد مدیریت استراتژیک: مطالعه موردی. دومین همایش ملی سدسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران.
ملماسی، س.، ز. اله‌داد. 1396. ارزیابی ریسک محیط‌زیستی پروژه‌های سدسازی با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند شاخصه تلفیقی، مطالعه موردی: سد آزاد کردستان، ایران. نشریه سد و نیروگاه برق‌آبی ایران، دوره چهارم، شماره 14، ص 63-51.
Darvishi, S., Jozi, S.A., Malmasi, S., Rezaian, S. 2019. Environmental risk assessment of dams at constructional phase using VIKOR and EFMEA methods (Case study: Balarood Dam, Iran). Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, pp:1-21.
Dongjian, z., Chongshi, G., Peng, L. 2005. Safty synthesis Assessment of river-way levee. in: 73rd Annual Meeting of ICOLD, Tehran, Iran, May.
Ghorbanalipour, R., Ahmadvand, A.M., Ahmadvand, M., Eghbali, H. 2018. Designing Human Health Risk Management Model for Dam Construction Projects. Civil Engineering Jornal, 4(9): 2173-2185.
 Heller, S. 2006. Managing Industrial Risk-Having a Tested and Proven system to Prevent and Assess Risk. Journal of Hazardous Materials, 130(1-2): 58-63.
Mendoza, F.J.C., Izquierdo, A.G. 2008. Design of a Model to Assess the Environmental Risk of Leachate Dams. Waste Management, 28(11): 2122-2133.
 O'Hagan, M. 1988. Aggregating Template Rule Antecedentsin real-time Expert Systems with Fuzzy Set Logic. Proceedings 22nd Annual IEEE Asilomar Conference on Signals, Systems and Computers, Pacific Grove, CA.
Panahi, K., Dashti, S. 2019. Application of Multi-criteria Decision-making Methods in Environmental Risk Assessment Studies of Yasuj Tangs-E-Sorkh Dam During Construction Phase. Journal of Irrigation Sciences and Engineering (JISE).
Sumanta, B., Giyasuddin, S. 2019. Human risk assessment of Panchet Dam in India using TOPSIS and WASPAS Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) methods. Heliyon Jornal, 5(6): e01956.
Samaras, G.D., Gkanas, N.I., Vitsa, K.C. 2014. Assessing Risk in Dam Projects using AHP and ELECTRE. International Journal of Construction Management, 14(4): 255-266.
 Yager, R.R. 1994. On Weighted Median Aggregation. International Journal of Uncertainty, Fuzziness and Knowledge-Based Systems, 2(1): 101-113.
 Yager, R.R., Filev, D.P. 1999. Induced Ordered Weighted Averaging Operators. IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics, Part B (Cybernetics), 29(2): 141-150.