ارزیابی شدت بیابان‌زایی با معیار آب زیرزمینی و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ مطالعه موردی زرین دشت فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی دانشگاه شیراز

2 استادیار بخش ارشد مدیریت مناطق بیابانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز

چکیده

آب به عنوان مظهر حیات، مهم‌ترین نعمتی است که در طبیعت وجود دارد. با توجه به آن‌که اهمیت این ماده در مناطق خشک و نیمه‌خشک بیش از سایر مناطق اقلیمی می‌باشد ، لذا باید تمهیداتی جهت مدیریت صحیح استفاده از این مایع حیات، به عمل آورد تا بتوان از ایجاد شرایط بحرانی در این مناطق جلوگیری به عمل آورد. بیابان‌زایی بعد از دو چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین به عنوان سومین چالش مهم جهانی در قرن 21 محسوب می‌گردد. بیابان‌زایی مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زائیده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می‌گردد، بدین ترتیب روند بیابان‌زایی در حال گسترش می‌باشد که این پدیده متاثر از عوامل زیادی منجمله افت آب زیرزمینی و شور شدن آن می‌باشد، این بحران در نواحی زیادی از کشور ما دیده می‌شود و عرصه‌های بسیاری از منابع طبیعی و کشاورزی در اثر استفاده‌ی بیرویه و عدم مدیریت صحیح آب‌های زیرزمینی تبدیل به بیابان گردیده‌اند. در این پژوهش با استفاده از شاخص‌های هدایت الکتریکی (EC)، افت آب زیرزمینی، نسبت جذب سدیم (SAR)، کلر (CL)، کمبود منابع آب و عمق سطح آب زیرزمینی (m) به بررسی و تعیین کلاس شدت بیابان‌زایی در هریک از واحدهای کاری پرداخته شد. که امتیاز نهایی هر یک از واحدها کاری از میانگین هندسی هر یک از شاخص‌های فوق تعیین گردید و هریک از واحدها از نظر کلاس شدت بیابان‌زایی از جنبه معیار آب زیرزمینی در کلاس‌های کم، متوسط، شدید و خیلی شدید قرار گرفته است که در این مطالعه41/37 و 59/62 و درصد از سطح اراضی منطقه به ترتیب در کلاس‌های شدید و خیلی شدید بیابان‌زایی می‌باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Desertification using ground water criteria and GIS (case study:Zarin Dasht Fars)

نویسندگان [English]

  • Reza Zakerinejad 1
  • Masoud masoudi 2
  • Rashid Fallah shamsi 2
  • Fakhraldin Afzali
1
2
چکیده [English]

Water as a symbol of life, the most important gift that nature has, Considering the importance of this matter is in arid and semi-arid climate than other regions, Therefore, measures should be used for the management of this liquid of life, can be taken to bring the critical conditions in these areas will prevented, Desertification after two challenges of climate change and lack of fresh water as the third most important global challenges in the 21st century will be considered, Desertification is a process that includes both natural factors of luck and human performance are inappropriate. Thus the process of desertification is growing that this phenomenon affected by many factors including the loss of underground water and its salinity, The crisis in many areas of our country can be seen in many areas of natural resources and agricultural use of inappropriate and lack proper management of underground water have been turned into desert, This study examines the role of underground water and the intensity maps by desertification indexes ground water level depth, CL index, EC, and SAR index, shortage of water resource, falling underground water table level (cm / year) to review and determine the class severity of desertification in each of the units were paid for work, The final score of each work unit of the geometric mean of each indicator  was determined and each of these units in terms of severity of desertification from the perspective of class criteria groundwater classes low, medium, severe and very severe has been, In this study 41/37 and 59/62 and the percentage of land surface area, respectively, in the classroom and very severe desertification are severe.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Desertification
  • Water ground water
  • IMDPA
  • GIS
  1.  

    1. اختصاصی، م. ر. و س. مهاجرانی. 1374. روش طبقه‌بندی، نوع و شدت بیابان‌زایی اراضی در ایران، مجموعه مقالات دومین همایش ملی بیابان‌زایی و روش‌های مختلف بیابان‌زدایی. کرمان : موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع.
    2. رفیعی امام، ع. و غ. زهتابییان. 1383. روش تهیه نقشه‌ی حساسیت مناطق به بیابان‌زایی. مجله جنگل و مرتع، شماره 66، تهران: موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع.
    3. ریاحی، ا. 1377. بررسی و مقایسه رخساره‌های ژئومورفولوژی با اجزای واحد اراضی و تیپ‌های گیاهی در منطقه شهداد اردهال کاشان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابان ایران، دانشگاه تهران.
    4. زهتابیان، غ. و ز. جعفری. 1382. تعیین شدت تخریب منابع آب در منطقه کاشان با استفاده ازمدل بیابان‌زائی، شماره 30، فصلنامه محیط شناسی.
    5. خسروی، ح. 1383. کاربرد مدل مدالوس در بررسی بیابان‌زایی منطقه کاشان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.
    6. دانشکده منابع طبیعی تهران. 1385. طرح کالیبره کردن شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی بیابان‌زایی در ایران (منطقه شرق اصفهان).
    7. سپهر، ع. 1384. ارزیابی کمی وضعیت بیابان زایی با استفاده از GIS و RS جهت ارائه یک مدل منطقه‌ای (با تاکید بر روش MEDALUS). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
    8. طرح اجرایی بیابان‌زدایی مزایجان زرین دشت. 1385. اداره فنی تثبیت شن و بیابان‌زدایی، اداره کل منابع طبیعی استان فارس.
    9. ناطقی، س. 1386. ارزیابی شدت بیابان‌زایی دشت سگزی با استفاده از مدل IMDPA و با تاکید بر مسائل آب، زمین و پوشش گیاهی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
    10. نوروزی، ر. 1386. ارزیابی و تهیه نقشه بحرانی آب زیرزمینی دشت‌ها با استفاده از GIS در حوضه‌های داراب (حوضه کل) و مند میانی (حوضه مند)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه تهران.

    11- Adams, C.R. and H. Eswaran. 2000. "Global land resources in the context of food and environmental security" .35-5.

    10-FAO\UNEP. 1984. Provisional Methology for Assessment and Mapping of desertification.

    12- Dregne, H.E. 1991. "A New Assessment of the World Status of Desertification", Desertification Control Bulletin 20: 6-38 United Nations Environmental Programme  (UNEP).

    13-Masoudi, M. 2005. Risk Assessment of land degradation in part of mond basin, southern Iran.PhD.Thesis of  Pune University India.