تحلیل مکانی و زمانی تغییرات آب مجازی گندم در استان سیستان و بلوچستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشگاه زابل، زابل

2 گروه مهندسی آب دانشگه زابل، زابل، ایران

3 استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری

چکیده

در این پژوهش، تغییرات مکانی و زمانی میزان آب مجازی گندم به­عنوان یکی از محصولات استراتژیک استان سیستان و بلوچستان، بررسی شد. برای این منظور، از داده­های 12 ساله هواشناسی، عملکرد محصول، سطح زیرکشت و شیوه آبیاری استفاده شد. متوسط 12 ساله آب مصرفی خالص برای تولید گندم در استان برابر 303 میلیون مترمکعب بود که 2/9 درصد آن از طریق آب سبز تامین شد. میزان خالص آب مجازی بین مقادیر 59/1 (شهرستان خاش) تا 18/6 (شهرستان زابل) مترمکعب بر کیلوگرم متغیر بود و میانگین 12 ساله آن در سطح استان برابر با 42/3 مترمکعب بر کیلوگرم به‌دست آمد. میانگین واردات و صادرات آب مجازی استان به­ترتیب 1043 و 2/43 میلیون مترمکعب بود و شهرستان­های زاهدان و زهک به ترتیب بزرگ‌ترین واردکننده و صادرکننده آب مجازی استان بودند. نتایج نشان داد که 10 درصد کاهش تلفات آب در نتیجه­ی بهبود راندمان آبیاری، می­تواند با 7/11 درصد کاهش در میزان آب مصرفی برای تولید گندم، شاخص خودکفایی را 2/18 درصد افزایش و وابستگی به واردات آب مجازی به استان را تا 62/3 درصد کاهش دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial and temporal analyses of the wheat virtual water variations in Sistan and Blouchestan Province

نویسندگان [English]

  • Samira Salari 1
  • Fatemeh Karandish 2
  • Abdullah Darzi-Naftchali 3
1 Zabol,
2 Assistant Professor, Water Engineering Department, Zabol University, Zabol, Iran.
3 Assistant Professor, Water Engineering Department, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University
چکیده [English]

The spatial and temporal variation of wheat virtual water, as one of the strategic product in Sistan and Blouchestan Province, has been investigated. To this end, the 12 year weather data, yield, cultivated area and irrigation method were used. The 12 year average of the net wheat water use was 303 million cube meter from which 9.2 percentage was supplied by green water. Regardless of the irrigation efficiency, the net virtual water varied among 1.59 (Khash City) to 6.18 (Zabol City) meter cube per kilogram and its 12-year average was 3.42 meter cube per kilogram in the whole province. Considering the real water volume allocated to the wheat, the 12-year average of the imported and exported virtual water in the entire province was 1043 and 43.2 million cube meter, respectively, and Zahedan and Zehak were, respectively, the biggest importer and exporter of the virtual water. Results showed that decreasing the water loss by 10 percentages through improving irrigation efficiency would increase the sel-sufficiency in whaet production by 18.2% and decrease the dependency to virtual water import by 3.62 percentages due to 11.7 percentage decrease in wheat water use.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Blue water
  • Green water
  • Irrigation water productivity
  • Water stress index
  • Wheat yield

مراجع

احسانی، م،. ه. خالدی و ی. برقی. 1387. مقدمه­ای بر آب مجازی. انتشارات کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. تهران. 102 صفحه.
بابازاده، ح. و م. سرائی تبریزی. 1391. ارزیابی وضعیت کشاورزی استان هرمزگان از دیدگاه آب مجازی. مجله پژوهش آب در کشاورزی. 264: 499-485.
حسینی، م.، ی. لطفی و ا. مارامایی. 1390. بررسی اجمالی تجارت آب مجازی در استان گلستان. مجموعه مقالات دومین  کنفرانس ملی پژوهش­های کاربردی منابع آب ایران. 1-10.
روحانی، ن.، ه. یانگ، س. سیچانی، م. افیونی، ف. موسوی. و ع. کامکار حقیقی. 1387. ارزیابی مبادله محصولات غذایی و آب مجازی با توجه به منابع آب موجود در ایران. مجله علوم و فنون کشاورزی. 46: 22-1.
عربی یزدی، ا.، ا. علیزاده و ف. محمدیان. 1388. بررسی رد پای اکولوژیک آب در بخش کشاورزی ایران. نشریه  آب و خاک وعلوم  کشاورزی. 234: 15-1.
کاوه، ف. 1382. ارتقای بهره­وری آب کشاورزی و امنیت غذایی. مجموعه مقالات یازدهمین همایش ملی کمیته آبیاری رو زهکشی.
محمدی، ح. و آ. تعالی مقدم. 1390. تجارت آب مجازی برای محصولات عمده کشاورزی در ایران. مجموعه مقالات دومین کنفرانس ملی پژوهش­های کاربردی منابع آب ایران.
میرئی، م. ح. س. و ع. ا. فرشی. 1382. چگونگی مصرف و بهره­وری آب در بخش کشاورزی. مجموعه مقالات یازدهمین همایش  کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. 12-1.
نی­ریزی، س. 1382. تحلیلی بر کارایی مصرف آب. مجموعه مقالات یازدهمین همایش ملی کمیته آبیاری رو زهکشی.
نیک­نژاد، د. 1388. مدیریت آب مجازی راهکار مقابله با کم آبی کشورهای خشک و نیمه خشک.  مجموعه مقالات همایش ملی­ الگوهای توسعه پایدار در مدیریت آب. 21-1.
Alizadeh, A. and A. Keshavarz. 2005. Status of agricultural water use in Iran. Proceeding of Water Conservation, Reuse and Recycling Workshop The National Academic Press. 106-113.
Allan, J. A. 1993. Fortunately there are substitutes for water otherwise our hydro-political futures would be impossible. Proceeding Priorities for water resources allocation and management. 13-26.
Chapagain, A. K., A. Y. Hoekstra, and H. H. G. Savenije. 2006. Water saving through international trade of agricultural products. Hydrology Earth Journal.10: 455–46.
Hoekstra, A. Y. 2003. Virtual water trade: processing of the international expert meeting on virtual water trade. Value of the Water Research Report. 12: 1-248.
Hoekstra, A. Y. and P. Q. Hung. 2002. Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade. Value of Water Research Report. 11:1-120.
Klocke, N. L., J. P. Schneekloth, S. Melvin, R. T. Clark and J. O. Payero. 2004. Field scale limited irrigation scenarios for water policy strategies. Applied Engineering Agriculture. 20: 623-631.
Payero, J. O., S. R. Melvin, S. Irmak and D. Tarkalson. 2006. Yield response of corn to deficit irrigation in a semiarid climate. Agricultural Water Management. 84: 101–112.
Payero, J. O., D. D. Tarkalson, S. Irmak, D. Davison and J. L. Petersen. 2009. Effect of timing of a deficit-irrigation allocation on corn evapotranspiration yield water use efficiency and dry mass. Agricultural Water Management. 96: 1387-1397.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار