تیشه قانون به ریشه آب: تحلیلی پژوهشی بر قانون «تعیین تکلیف چاه‌های آب فاقد پروانه بهره‌برداری»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز، و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات

2 ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز

3 ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز.

4 دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شیراز

چکیده

آب، روح­بخش­ حیات و قانون، نظم­بخش زندگی است. بحران آب مسئله تازه­ای نیست، هرچند که در سال­های اخیر، نمود عینی و ملموس پیدا کرده است. از طرفی قوانین نانوشته، عرف و شرع نیز سابقه­ای کهن در فرهنگ این مرز و بوم دارد؛ اما قدمت قوانین رسمی و مدون که لازمه یک جامعه مدنی است، به‌خصوص قوانین مرتبط با آب عمر چندانی در کشور ندارد و به ده­های اول قرن جاری برمی­گردد. قانون‌ آب‌ و نحوه‌ ملی‌ شدن آن‌، قانون‌ توزیع‌ عادلانه‌ آب‌ و اخیراً قانون تعیین تکلیف چاه­های آب فاقد پروانه بهره­برداری از جمله تاثیرگذارترین قوانین در زمینه آب به حساب می­آیند. هدف از این پژوهش نقد و بررسی قانون «تعیین تکلیف چاه­های آب فاقد پروانه بهره­برداری» می­باشد. پژوهش حاضر از نوع تحقیق ترکیبی می‌باشد که با بهره‌گیری از فن پیمایش در سال­های 1392 و 1393 انجام شده و از سوالات نیمه­ساختارمند برای مصاحبه و از سوالات بسته، کوتاه پاسخ و تشریحی در پرسشنامه به‌عنوان ابزار تحقیق استفاده شده است. جامعه آماری شامل کارشناسان فنی و حقوقی شرکت آب منطقه­ای فارس، کارشناسان رسمی دادگستری در رشته آب و قضات دادگستری فعال در زمینه آب می‌باشد. تجریه و تحلیل به‌صورت کیفی و کمی صورت گرفته و از نرم­­افزارهای آماری SPSS20 و Exel2013 برای آنالیز آماری و رسم نمودار استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که قانون «تعیین تکلیف چاه­های آب فاقد پروانه بهره­برداری» محافظ منابع آب زیرزمینی نمی‌باشد (امتیاز 4/6 از 20)، یک قانون غیرجامع و غیرکارشناسانه (امتیاز 7/6 از 20) بوده و قابلیت اجرای صحیح و قانونی آن در عمل، ضعیف (امتیار 7/10 از 20) می­باشد. مقایسه آماری «من ویتنی یو تست» بین جنسیت، مدرک و رشته تحصیلی نشان می­دهد که بین نظرات و دیدگاه­های کارشناسان مرد و زن، لیسانس و فوق­لیسانس و همچنین کارشناسان فنی و حقوقی در خصوص نقش «قانون تعیین تکلیف» در حفاظت از منابع آب زیرزمینی تفاوت آماری معنی­داری وجود نداشته و همگی نمره بسیار پایینی به زیست­محیطی بودن این قانون داده­اند و هیچ­یک این قانون را محافظ منابع آب زیرزمینی نمی­دانند. در ادامه نیز ایرادات قانونی و چالش‌های اجرایی این قانون به‌صورت توصیفی ذکر شده است. محدود کردن حوزه عمل این مصوبه به دشت­های آزاد کشور و یا تقدیم سریع لایحه جهت لغو و یا بازنگری بنیادین قانون تعیین تکلیف چاه­های آب فاقد پروانه بهره­برداری و تسریع در تدوین و تقدیم لایحه «قانون جامع آب» توسط وزارت نیرو، از پیشنهادات این پژوهش می­باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ax of law to the root of the water: A research analysis of the law of "Determination for illegal wells"

نویسندگان [English]

  • Arman Bakhsijahromi 1
  • Gholamhossien Zamani 2
  • Dariush Hayati 3
  • Mohammadsadegh SADEGHI 4
1 Correspondent author, Ph.D. Student, Agricultural Extension and Education Dep., College of Agriculture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
2
3 Associate professor, Agricultural Extension and Education Dep., College of Agriculture, Shiraz University, Shiraz, Iran
4 Associate professor, College of Law, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Water is the soul of life and law is the organizer of life. Although water crisis is not a new concern, recently, it has been an objective problem. Unwritten law and canonical rule has an old root in country, but formal law which is a necessary for modern society is the young one esp. law of water which refers to 1930s. The three most effective laws in the field of water are: law of “water and trends of its nationalization (1968)”, law of “justice distribution of water (1982)”, and recently, law of "Determination for illegal wells (2010)". The main objective of this research paper was to study and criticize the law of "Determination for illegal wells”. This research was a descriptive- correlational research using survey technique which was done during 2013 and 2014. Semi-structured questions were used for interview. Also questionnaire as research instrument included closed and open ended questions. Research population includes technical and legal affairs experts in Fars Regional Water Authority, official experts of lawcourt in field of Water and also judges for water subjects. Data was extracted in quantitative and qualitative methods. For inferential statistics and drawing diagram, SPSS20 and Excel2013 were used. According to findings, law of "Determination for illegal wells” is not environmentally friendly and cannot preserve groundwater and aquifer (6.4 out of 20), it is not a holistic law (6.7 out of 20), and it is practically a weak law (10.7 out of 20). Mann-Whitney U tests show that there are no significant differences between in viewpoint of experts about the preservative role of this law in regards of gender, education level and field of study. At the end, legal objections and executive challenges are discussed in details. Allocating this law for Non-banned areas, delivering a bill to the parliament for deleting or fundamental revising the law and also preparing the “holistic law for water”, are the suggestions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Law of determination for illegal wells
  • law of Groundwater

مراجع

آریانا، س. 1389. تاریخ قانون­گذاری در ایران. قابل‌دسترس در:   http://parsiparast.blogfa.com/post-33.aspx.
امیرمیجانی، م. 1389. مصاحبه با سایت دادگستری کرمان. قابل‌دسترس در:
. http://dadgostari-kr.ir/DesktopModules/ 
آسایش، ح و ن. قنبری. 1385. مقدمه­ای بر اقتصاد روستایی ایران. کرمانشاه: دانشگاه آزاد اسلامی.
جعفری لنگرودی، م. ج. 1387. ترمینولوژی حقوق (چاپ نوزدهم). تهران، انتشارات کتابخانه گنج دانش.
جعفری، ع. 1366. فرهنگ بزرگ گیتاشناسی (اصطلاحات جغرافیایی). تهران: گیتاشناسی.
چیت چیان،  ح.  (1393). صرف 92 درصد از منابع آب کشور در قبال برداشت یک سوم محصول کشاورزی، ایرنا. قابل دسترس در: http://www.irna.ir/fa/News/81254583  .                                                       
حیاتی، د. 1384. مطالعه پیامدهای اجتماعی و زیست­محیطی تحلیل منابع آب زیر­زمینی: مطالعه موردی در استان فارس. مجموعه مقالات دومین کنفرانس سراسری آبخیزداری و مدیریت منابع آب و خاک.
روزنامه خراسان رضوی. 1389. مصوبه مجلس درباره چاه­های آب غیر­مجاز تیر خلاص بر پیکر دشت­های فوق بحرانی استان. شماره 17603.
سادات میرئی، م.­ ح. و ع. ­ا. فرشی. 1382. چگونگی مصرف و بهره­وری آب در بخش کشاورزی. مجموعه مقالات یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. 213-203.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی. 1393. قابلیت‌ها و محدودیت‌های آب در بخش کشاورزی. قابل‌دسترس در:      http://www.mporg.ir/
عزیزی خالخیلی، ط. 1386. سازه‌های مؤثر بر مشارکت کشاورزان در مدیریت آبیاری موردمطالعه: شبکه آبیاری سد درودزن. پایان­نامه کارشناسی ارشد (چاپ نشده)، بخش ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه شیراز.
فتاحی، س. 1378. مالکیت­های خصوصی و مشترکات عمومی از دیدگاه حقوق آب. پایان‌نامه کارشناسی ارشد (چاپ نشده). دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
کاتوزیان‌، ن. 1374. حقوق‌ مدنی‌(اموال‌ و مالکیت‌).تهران‌: موسسه‌ نشر یلدا.
کلانتری، ع. 1393. حفظ منابع آبی مهم‌تر از رشد اقتصادی، خبر اقتصادی، قابل‌دسترس در:  http://khabareghtesadi.com/fa/news/
مجلس شورای اسلامی . 1379. قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی.
مدنیان، غ. ر. 1386. منابع آب­های زیرزمینی در حقوق آب ایران.  ارائه شده در نخستین همایش منطقه­ای آب دانشگاه آزاد اسلامی بهبهان.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. 1388. چالش­ها و مشکلات تامین آب کشاورزی در استان خراسان رضوی.
محمدزاده، ج. 1389. آب، فراوان کمیاب. اطلاعات علمی، سال بیست و پنجم: 5-1.
نقدی بادی، ع. ­ر. 1388. حقوق آب­ها. ماه­نامه فاخته. شماره 126.
Bakhshi Jahromi, A., Gh. H. Zamani and D. Hayati. 2014. Silent terrorism: Groundwater depletion and food insecurity. Indian Journal of Fundamental and Applied Life Sciences, 4(2): 743-749.
Bakhshi Jahromi, A., Gh. H. Zamani and D. Hayati. 2014. Groundwater crisis and Hydrogeo Terrorism: A case of Jahrom County, Iran. Journal of Middle East Applied Science and Technology, 21(6): In press.
Bamberg, S. and G. Moser. 2007. Twenty years after Hines, Hungerford and Tomera: A new meta-analysis of psychosocial determinants of pro-environmental behavior. Journal of Environmental Psychology, 27, 14-25. 
FAO. 2011. The state of the world’s land and water resources for food and agriculture: Managing systems at risk. FAO, Rome. Available at: http://www.fao.org/nr/water/docs/SOLAW_EX_SUMM_WEB_EN.pdf
Hayati, D. and K. Rezaei-Moghaddam. 2006.  Towards a paradigm shift for agricultural extension: An environmental sociology   perspective. Journal of Food, Agriculture & Environment 4 (3 & 4): 244-251.
Hurlimann, A., S. Dolnicar, and P. Meyer. 2009. Understanding behavior to inform water supply management in developed nations - A review of literature, conceptual model and research agenda. Journal of Environmental Management, 91: 47-56.
Jason, G. and M. Rogers. 2009. Water and Conflict. Catholic Relief Services Baltimore. USA.
Madani, K. 2010. Game theory and water resources. Journal of Hydrology. 381:225-238.
McMichael, C. 2014. Freshwater. Retrieved from http://www.eoearth.org/view/article/152861.
NGWA (National Ground Water Association). 2010. Groundwater Facts. Available on: www.ngwa.org.
The Groundwater Foundation. 2012. [on-line]. www.groundwater.org/gi/whatisgw.html

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار