تعیین مکان مناسب جهت جمعآوری رواناب باران در یک حوضه؛مطالعه موردی: حوضه آبخیز دوآبی کلات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد-

2 گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

3 گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد،

4 مربی گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست

چکیده

کشور ایران از جمله مناطق خشک جهان محسوب می‌شود، به طوری که به جز حاشیه دریای خزر، دامنه و ارتفاعات البرز و زاگرس اغلب دارای آب و هوای خشک با نزولات آسمانی قلیل می‌باشد. روش جمع‌آوری آب باران برای مصارف مختلف از دیرباز در این سرزمین رایج بوده است. این تحقیق که در حوضه آبخیز دوآبی کلات، انجام شده به بررسی روشی جهت تعیین مکان مناسب برای جمع‌آوری آب باران می‌پردازد. در ابتدا منطقه مورد مطالعه در محیط نرم‌افزار GIS به بخش‌های کوچک‌تر تحت عنوان زیرحوضه تقسیم شد. سپس در یک دوره آماری 18 ساله (89-71) به محاسبه نیاز خالص آبیاری گیاهان الگوی کشت منطقه توسط نرم افزار Cropwat، پرداخته شد. نیازخالص آبیاری در اراضی پایین‌دست هر زیرحوضه، با فرض یکسان بودن الگوی کشت هر زیرحوضه با الگوی کشت منطقه، محاسبه گردید. سپس به دلیل فقدان ایستگاه باران سنجی، برای محاسبه رواناب تولید شده در فصل بهار، از روش شماره منحنی (SCS) استفاده شد و پس از برآورد رواناب تولیدی دراراضی بالادست هر زیرحوضه، با مقایسه نیاز خالص آبیاری در اراضی پایین‌دست هر زیرحوضه با رواناب تولیدی در بالادست آن، مکان مناسب جهت جمع‌آوری آب باران در این منطقه، پیشنهاد گردید. نهایتاً مشخص شد که می توان 46 درصد به اراضی فاریاب حوضه افزود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Determination of the proper location for collecting runoff in a basin (Case study: Doaby Kalat basin)

نویسندگان [English]

  • Zahreh Abshenasan 1
  • Saeed Reza Khodashenas 2
  • Amin Alizadeh 3
  • kamran Davari 2
  • Morteza Akbari 4
1 M.Sc. Student in Irrigation and Drainage, Water engineering Department, Ferdowsi University of Mashhad, Iran,
2 Associate Professor, Water engineering Department, Ferdowsi University of Mashhad, Iran,
3 Professor, Water engineering Department, Ferdowsi University of Mashhad
4
چکیده [English]

Iran is one of dry region in the world. Except the Caspian sea borders and the range and the elevations of Alborz and Zagros, this country often have a dry climate with a little precipitation. The collect rainwater method for different purposes has been used for the long time in Iran. This research has been done for Kalat basin, and conduct to check the appropriate way to determine the location for collecting rainwater. At the first step, the basin was divided to smaller sub basins by GIS software. Then for a period of 18 years (1991-2010) the need of water plant was calculated by Cropwat software. The assumption was that the cropping pattern of all of sub basin was the same pattern with basin area. Then due to lack of rain station, to calculate runoff in the spring, the curve number method was used (SCS). After estimating the runoff created in upstream of any sub basin, by comparing the net irrigation needs in downstream lands with the runoff created in upstream, a convenient location to collect rainwater, was suggested. Eventually, it became clear that it is possible to add 46 percent to irrigation lands.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cropping pattern
  • Doaby Kalat basin
  • runoff
  • net irrigation needs

مراجع

اریک، نی. پی.، ترجمه بیات، ح. 1363. جمع‌آوری آب در مناطق روستایی. انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران.
جیحون، غ.، ن. مستوفی‌زاده و م. سلاخ پور. 1385. مقایسه روش‌های برآورد نیاز آبی بر اساس روش‌های توصیه شده توسط سازمان خوار و بار جهانی (FAO). مجموعه مقالات همایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، 12 تا 14 اردیبهشت، اهواز.
رئوف اصلی، ی. 1386. استفاده از سطوح آبگیر باران جهت آبیاری تکمیلی. پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
 صادقی، ح.، م. مهدوی و ل. رضوی. 1387. واسنجی ضریب شاخص حداکثر ذخیره و شماره منحنی مدل SCS در حوضه‌های آبخیز امامه، کسیلیان، درجزین و خانمیرزا. مجله علوم و مهندسی آبخیزداری، 2 (4): 12 تا 24.
 طباطبایی یزدی، ج. و ب. چکشی. 1386. استحصال آب استفاده از دانش بومی برای تامین آب در مناطق خشک. طیب اویس. انتشارات جهاد دانشگاهی. مشهد.
طهماسبی، ر. 1385. جمع آوری آب باران. انتشارات موسسه آموزش عالی علمی- کاربردی، تهران.
طهماسبی، ر. و ح. فرداد. 1379. « اثر شروع آبیاری در مقادیر مختلف رطوبت قابل استفاده در خاک بر عملکرد محصول گندم زمستانه در کرج»، علوم کشاورزی ایران، 31 (1).
فرشی، ع.، ج. خیرابی، ح. سیادت، م. میرلطیفی، ص. دربندی، ع. سلامت، م. انتصاری، و م. میری. 1376. مدیریت آب آبیاری در مزرعه. انتشارات کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران.
مجرد، ف.، ه. قمرنیا و ش. نصیری. 1384. برآورد بارش موثر و نیاز آبی برای کشت برنج در جلگه مازندران. مجله پژوهش های جغرافیایی، (54): 59 تا 76.
Esmaeili, A. 1997. Effect of different methods of rainwater harvesting on Renewable Natural Resources, chief expert of the Main Office of Natural Resources Eastern Azarbaijan. I.R.Iran.773-779.
Gazorypour., H. R. 1997."The Constraction of Contour Banking as a Small Catchment for Multipurpose Crops Production". A Case Study Jihad Engineering Services Company, mran-e-Kavir Consulting Engineers. Yazd. I.R.Iran, PP.765-771.
Gupta, G. N. 1994. "Influence of Rainwater Harvesting and Conservation Practices on Growth and Biomass Production of Azadiralita Indica in the Indian Desert". Ecol. Manage. Vol. 70, No:1-3, pp. 320-339.
Linsley, K. 1982. Hydrology for engineers. United states, Graw Hill.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار