ارزیابی توسعه آب بندان ها برذخیره آب زیرزمینی و کاهش هزینه آبیاری برنج در استان مازندران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه پیام نور، دکتری هواشناسی کشاورزی

2 دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری،

3 استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری

4 کارشناسی ارشد، دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

آب­بندان­ها، ­به­عنوان سازه­های­ بومی در سیستم مدیریت منابع آّب استان مازندران، نقش مهمی در تامین آب آبیاری اراضی شالیزاری دارند.لایروبی و بهسازی این سازه­ها، می­تواند سبب بهره­برداری بیشتر از رواناب سطحی را فراهم ­آورد. در پژوهش حاضر، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و نرم‌افزار ArcGIS، کاربری اراضی منطقه گتاب از توابع شهرستان بابل تعیین شد. سپس، پتانسیل رواناب سطحی منطقه با روش SCS برآورد شد. ضمناً هزینه آبیاری شالیزارهای تحت آبیاری چهار چاه و چهار آب‌بندان تعیین شد. تاثیر میزان لایروبی و بهسازی کلیه آب­بندان­‌های منطقه بر کاهش تخلیه از سفره آب زیرزمینی و هزینه آبیاری برنج ارزیابی شد. پتانسیل رواناب سطحی منطقه حدود 31 میلیون متر مکعب برآورد شد. لایروبی کلیه آب بندان‌ها از یک تا دو متر موجب بهره برداری 68/1 تا 37/3 میلیون مترمکعب از این رواناب سطحی می­شود. در نتیجه استفاده بهتر از رواناب سطحی، هزینه آبیاری برنج در هکتار از 991 تا 1982 میلیون ریال کاهش خواهد یافت. بر اساس نتایج، افزایش حجم آب بندان‌های منطقه موجب ذخیره بیشتر آب زیرزمینی منطقه می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation the Effectiveness of Reservoir Development on Groundwater Storage and Reduction of Rice Irrigation Costs in MAZANDARAN Province

نویسندگان [English]

  • Farid Ejlali 1
  • Ahmad Asgari 2
  • Abdullah Darzi-Naftchali 3
  • Maryam Dehghani 4
1 Associated professor of agricultural college, Payame Noor University, Ph.D. in agricultural meteorology.
2 PhD student in Irrigation and Drainage engineering, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University
3 Assistant Professor, Water Engineering Department, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University
چکیده [English]

Reservoirs as traditional structures in water resources management system in MAZANDARAN province play a major role in supplying irrigation water for paddy fields. Dredging and improvement of such structures can result in getting more benefits from the surface runoff. In current research, using satellite images and ArcGIS software, land use over the case study area of GATAB, BABOL, Iran, was determined. Then the potential of the surface runoff in the area was estimated by SCS method. Also, irrigation costs for paddies, irrigated by groundwater well (four groundwater wells) and reservoir water (four Reservoirs), were estimated. The effect of dredging and improvement of reservoirs on the reduction of groundwater withdrawal and irrigation costs were evaluated. The potential of runoff in the area was estimated to be 31 MCM (million cubic meters). Dredging of all Reservoirs by 1 to 2 meters would result in the exploitation of 1.68 to 3.37 MCM from the surface runoff. A fall in irrigation cost, estimated to be 991 to 1982 million Rials per Hectare, is a consequent of   more proper utilization of surface runoff. According to the results, the increase in the storage capacity of reservoirs will result in saving part of groundwater storage in the case study area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ArcGIS
  • Dredging and Improvement
  • Paddy field
  • Surface runoff
اجلالی، ف.، ا. عسگری، ع. درزی نفتچالی و م. دهقانی. 1394. کاربرد GIS برای برآوردحجم آب مصرفی برنج اراضی شالی‌زاری آبخورچاه های کشاورزی و تاثیر آن بر سفره آب زیرزمینی. سومین همایش ملی پژوهش‌های محیط زیست و کشاورزی ایران، دانشکده شهید مفتح (همدان).
اجلالی، ف.، ا. عسگری، ع. درزی نفتچالی و م. عباسی‌دون.1390. مقایسه و ارزیابی اقتصادی تاثیر استفاده از آب آب‌بندان و چاه بر عملکرد برنج اراضی شالیزاری. گزارش نهایی طرح پژوهشی، دانشگاه پیام نور، 73 صفحه.
جواهردشتی، م. و م. اصفهانی. 1381. برنج دیم- مناطق حاره. نشر علوم کشاورزی، 128 ص.
عسگری، ا.، ش. ع. غلامی، ف. اجلالی و ع. خانعلی. 1394. ارزیابی اقتصادی افزایش پتانسیل آبی منابع آب حوضه آبخیز سد البرز (مطالعه موردی: لایروبی و بهسازی آب بندان‌ها). نشریه علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، (28): 57-60.
عظیمی، ر. و ع. گ. طراج. 1389. ارزیابی اقتصادی بهسازی و مرمت آب­بندان‌ها. مجموعه مقالات اولین همایش ملی مدیریت منابع آب ساحلی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
مجرد، ف.، ه. قمرنیا و ش. نصیری. 1384. برآورد بارش موثر و نیاز آبی برای کشت برنج در جلگه مازندران. مجله پژوهش­های جغرافیایی، شماره54، ص 59-76.
مرادی، ج. و ع. شاهنظری. 1389. نقش لایروبی و بهسازی آب­بندان در مدیریت منابع آبی. مجموعه مقالات اولین همایش ملی مدیریت منابع آب ساحلی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
Ghanshyam,  D. 2010. Hydrology and Soil Conservation Engineering (includingWatershed Management). Second edition. New Delhi. 552 pp.
Kazumi, Y. and O. Yasuhiro. 2003. A message from Japan and Asia to the word water discussions, The Japanese Institute of Irrigation and Drainage (JIID).NESPAK (National Engineering Services Pakistan (NESPAK) consultant, AnjamTarhTadbir Engineering Company), 2008.Environmental Monitoring and Management Plan of Twelve Ecological Sensitive Ab-bandans.