تعیین سطح مورد نیاز استحصال آب باران برای آبیاری تکمیلی گندم و جو ؛ مطالعه موردی استان مازندران-ریگ چشمه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد منابع آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

2 گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

3 آبیاری و زهکشی دانشگاه زابل

چکیده

استحصال آب باران روشی کار آمد برای بهبود بهره‏برداری از منابع آب سطحی در مناطق مختلف است. از آنجا که سطوح غیر قابل نفود دارای توان استحصال قابل توجه نزولات جوی می­باشند، طراحی و برنامه‏ریزی به منظور جمع‌آوری نزولات جوی از راهکارهای سازگاری با کم آبی در اکثر مناطق می‏باشد. در این تحقیق، امکان‏ استحصال آب باران برای آبیاری تکمیلی گیاهان گندم و جو در یک دوره‏ی کشت (دهه سوم آبان تا دهه دوم خرداد) در استان مازندران، جنوب شهرستان ساری در روستای ریگ چشمه مورد بررسی قرار گرفت. متوسط نیاز آبی سالانه گیاه گندم و جو توسط نرم افزار NETWAT، به­ترتیب 271 و 230 میلی­متر محاسبه شد. برای محاسبه‏ی میانگین بارندگی از داده‏های بارندگی 35 ساله ایستگاه باران‏سنجی ریگ چشمه استفاده گردید. مقدار تجمعی میانگین بارش 10 روزه با مقدار تبخیر و تعرق تجمعی گیاه گندم و جو در دوره مشابه طی دوره‏ی آماری 35 ساله مقایسه شد و نیاز ناخالص آبیاری بارانی بدست آمد. میزان رواناب از یک سقف پوشش داده ‏شده با ایزوگام به مساحت 250 متر مربع برآورد شد و یک مخزن به ابعاد 8×5×2.5 متر برای ذخیره آب در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد در این محدوده برای آبیاری تکمیلی گیاه گندم و جو با توجه به میانگین بارندگی 35 ساله و سطح اطمینان 80 درصد، باید حداقل 15 درصد از مساحت مزرعه را به عنوان سطح عایق برای جمع­آوری آب باران در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determination of the Required Area in Rainwater Harvesting for the Supplementary Irrigation of Wheat and barley: case study Mazandaran-RigCheshmeh

نویسندگان [English]

  • shaghayegh emamdoost 1
  • Ali Shahnazari 2
  • Keyghobad Rostami Rigcheshmeh 3
2 Associate Professor, Water Engineering Department, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran. Email
3 master student of Irrigation and Drainage, Zabol University
چکیده [English]

Rainwater harvesting is an effective method for the utilization of surface water resources in different regions. Since the impervious surfaces have noticeable potential of rainwater harvesting, designing and planning in order to collecting of rainwater is a suitable solution for adapting of water shortage in many places. In this research, the possibility of rainwater harvesting for supplementary irrigation of wheat and barley in their cultivation periods from third decade of November to second decade of June in the Rigcheshmeh village, south of Sari city, Mazandaran Province has been investigated. The average of required annual water for wheat and barley has been calculated 271 and 230 mm, respectively, by NETWAT software. For calculating of the precipitation average, 35-year precipitation of the Rigcheshmeh rain gauge station has been used. The cumulative amount average of 10-days precipitation with cumulative evapotranspiration of wheat and barley were compared in the same period during the 35-year period calculated and sprinkle irrigation system gross irrigation requirement was obtained. The amount of runoff from a 250 m2 roof covered with tar paper has been estimated and a reservoir with dimension of 2.5*5*8 m has been considered. The results showed in this place for supplementary irrigation of wheat and barley due to the average 35-year precipitation and with 80% confidence level, could be at least 15 percent of the farm area to be considered as impervious surface for collect rainwater.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Impervious surface
  • NETWAT
  • Precipitation
  • Rigcheshmeh
 آرمان، ن.، س.، دهداری، م.، فرجی، ز.، خورسندی، س. هدایت پروری اصل. 1393. بررسی روش‏های نوین استحصال آب به منظور مقابله با کم آبی در مناطق خشک ایران. سومین همایش بین‏المللی سامانه‏های سطوح آبگیر باران، بیرجند.
پارسایی، ل.، م.، صلبی، ا. مفیدی خواجه. 1391. جمع‏آوری آب باران از پشت بام راه حلی برای کاهش اثر خشکسالی‏های استان گلستان. اولین همایش ملی سامانه‏های سطوح آبگیر، مشهد.
درخشان، ه.، ا.، زراعتی، ع. خاشعی سیوکی. 1393. استحصال آب باران برای صرفه جویی مصرف آب در کشاورزی (مطالعه‏ی موردی: دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند)، سومین همایش بین‏المللی سامانه‏های سطوح آبگیر باران، بیرجند.
دستورانی، م. ح.، (1387)، "ارزیابی روش‏های نوین و پایدار در تأمین آب برای توسعه فضای سبز"، سومین همایش ملی فضای سبز و منظر شهری.
ذوالفقاری، ح.، ر.، هاشمی، م. فشی. 1388. بررسی نسبت حداکثر بارش‏های روزانه به بارش‏های سالانه در ایران. نشریه تحقیقات جغرافیایی، دوره 24، شماره 1 (پیاپی 92)، ص 188-165
طباطبایی یزدی، ج.، م.، قدسی، س.ا. حقایقی، و م.ح. رهنورد. 1385. استحصال آب باران، روشی برای مدیریت بر بارندگی در مناطق خشک. دومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران.
عزیزی، ا. 1393. استفاده از سطوح آبگیر جهت تامین نیاز آبی فضای سبز (مطالعه‏ی موردی: روستای پیشبر). سومین همایش بین‏المللی سامانه‏های سطوح آبگیر باران، بیرجند.
عطارزاده حسینی، س. و.، م. ر.، خالقی، م. ر. طباطبایی یزدی. 1393. بررسی تاثیر ضریب رواناب بر استحصال آب باران از سطوح پشت بام (مطالعه‏ی موردی: حوزه‏ی مسکن مهر تربت جام). سومین همایش بین‏المللی سامانه‏های سطوح آبگیر باران، بیرجند.
علیزاده، ا.، ع. کوچکی. 1365. اصول زراعت در مناطق خشک. جلد اول، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
کومه، ز.، ه.، معماریان، س. م. تاجبخش. 1393. بررسی عملکرد هیدرولوژیک سیستم استحصال آب باران از سطح پشت بام و بهینه سازی حجم مخزن (مطالعه‏ی موردی: شهرستان بیرجند). سومین همایش بین‏المللی سامانه‏های سطوح آبگیر باران، بیرجند.
لعل، ش.، ی.، رمضانی، ر. باباگلی سفید کوهی. 1393. ارزیابی روش‏های سنتی استحصال آب باران با نگرش بر مدیریت منابع آب. سومین همایش بین‏المللی سامانه‏های سطوح آبگیر باران، بیرجند.
هاشمی، ف.، ع. شاهنظری. 1394. ارزیابی قابلیت اطمینان پذیری و برآورد سطوح تخصیص منابع آب در تشکل‏های آببران شبکۀ البرز. نشریه آب و خاک مشهد، جلد 29، شماره 5، ص 1246-1232.
وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‏ریزی و اقتصادی، دفتر آمار و فناوری اطلاعات، 1388.
Cluff, C. B. 1980. Surface storage for water-harvesting agrisystems. In Rainfall collection for agriculture in arid and semiarid regions, Univ. of Arizona, Tucson.
 Laura, R. 2004. Water farms: a review of the physical aspects of water harvesting and runoff enhancement in rural.
Oweis, T., A. Hachum and J. kijne. 1999. Water harvesting and supplementary irrigation for improve water use efficiency in dry area. SWIM paper 7. Colombo, sir Lanka: International water management Institute.
 Qiang Z., L. Yuanhong and C. Manjin. 2006. Effect of low-rate irrigation whit rainwater harvesting system in the dry farming. The 2ndinternational RWHM workshop, IWA 5th world water congress and exhibition. Beijing, china.
Short R. and N. Lantzke. 2006. Increasing runoff from roaded catchment by chemical application. Department of Agriculture and food, Western Australia.  Project Number: RT 03/20-4.
Young Lee J., G. Bak.  And M. Han. 2012. Quality of roof-harvested rainwater comparison of different     roofing materials. Environmental pollution. 162,422-429.