تحلیل کیفیت منابع آب زیرزمینی به منظور مدیریت بهینه منابع؛ مطالعه موردی حوزه آبخیز خوانسار هرات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد- اداره کل منابع طبیعی استان یزد

2 دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد

3 گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کویر شناسی، دانشگاه یزد

4 استادیار، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، استان یزد

چکیده

آب­های زیرزمینی یکی از منابع تامین آب مورد نیاز انسان به‌ویژه در مناطق خشک و کم آب است.آب‌های زیرزمینی تحت تاثیر خشکسالی­های کوتاه مدت قرار نمی­گیرد و چنانچه به درستی استفاده شود منبع مطمئنی برای رفع نیازهای انسان است. حوزه آبخیز خوانسار، واقع در جنوب‌غربی شهر هرات در استان یزد، دارای دو رشته قنات با تخلیة متوسط سالانه 414383 مترمکعب و پنج دهنه چشمه با تخلیه متوسط سالانه 6/507729 مترمکعب می‌باشد. با توجه به بکر بودن منطقه و عدم وجود آمار و اطلاعات به منظور مطالعات کیفی منابع آب و تغییرات کیفیت در جهت جریان، بنا ‌به درخواست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد، در سال 1390، نمونه‌برداری از منابع آب، به طور انتخابی انجام شد. پس از آزمایش نمونه‌ها، تحلیل نتایج نشان داد که آب­های با کیفیت بالا و مناسب در مناطق ورودی حوزه قرار دارند و عمدتا از تیپ بیکربناته می­باشند. کیفیت این آب­ها با حرکت به سمت خروجی­ منطقه به علت عبور از تشکیلات زمین‌شناسی املاح‌دار تنزل پیدا می­کند. حداقل میزان هدایت الکتریکی آب در منطقه 445 و حداکثر آن 3866 میکروموس بر سانتی‌متر می‌باشد. کاتیون‌های عمده به ترتیب فراوانی سدیم، منیزیم و کلسیم می‌باشند. همچنین بررسی کیفیت آب منطقه برای کشاورزی بر اساس دیاگرام ویلکوکس نشان‌دهنده مناسب بودن همه نمونه‌های آبی بجز نمونه‌های 4 و 6 می‌باشد. این دو نمونه در کلاس C4-S2 قرار گرفته و برای کشاورزی نامناسب ولی برای انواع دام‌ها مناسب می‌باشند. این نتایج در تصمیم‌گیری برای توسعه و استعدادیابی آینده اینگونه مناطق دارای اهمیت استراتژیک می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of underground water resources quality in order to optimized management of water resources (Case Study: Khansar watershed)

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Fazelpour 1
  • , Hossein Malekinezhad 2
  • Mohammadreza Ekhtesasi 3
  • jalal barkhordari 4
1 M.Sc. of Watershed Management, Faculty of Natural Resources of Yazd University
2 Associate Professor, Faculty of Natural Resources of Yazd University,Yazd, Iran
3 Professor, Faculty of Natural Resources of Yazd University
4 Agricultural and natural resources research and Education center
چکیده [English]

underground water resources are one of main sources for human needs, especially in dry areas. In addition, groundwater will not be affected by short-term droughts, and if used correctly can be a reliable resource for human needs. Khansar watershed, located in south- western of Harat city (in Yazd province), has two qanates with 414,383 m3 average annual discharge  and 5 Springs with 507,729.6 m3 average annual discharge. For evaluation of water quality, in this area,  no information is available so, in 2011, number of samples were taken and chemical analysis were carried on. The results showed that the input areas of Khansar watershed have high and appropriate water quality and are mainly Bicarbonat type. By moving the water toward the output, due to passing mineral geological formations, the water quality degrade. Minimum and maximum electrical conductivity  are 445 and 3866  µm/cm, respectively. The major cation, based on abundance,  are Sodium, Magnesium and Calcium. Analysis of the water quality for agriculture, on wilcox diagram, shows the suitability of all water samples except 4 and 6. These two samples are in the C4-S2 class and  are unsuitable for farming,  but appropriate for livestock. These results  have strategic importance in decisions, for developing  these areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Khansar
  • khatam
  • Optimized management
  • Underground water
  • Water Quality
علیزاده، ا. 1390. رابطه آب و خاک وگیاه. انتشارات دانشگاه امام رضا مشهد، چاپ سیزدهم، 616 صفحه.
ملکوتیان، م. و ا. کرمی. 1384. تغییر کیفیت شیمیایی منابع آب زیر‌زمینی دشت براوات و بم بین سال‌های 83-1376. مجله پزشکی هرمزگان، سال دوم، شماره هشتم، ص 116-109.
مهدوی، م. 1390. هیدرولوژی کاربردی. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هفتم، جلد دوم، 437 صفحه.
وفاخواه، م. و م. فاضل پور.  1385. مقایسه پارامترهای کمی و کیفی قنات و چاه‌ها در شمال اردکان. اولین همایش بین‌المللی قنات در کرمان.
Daniele, V., P. D.  Jean and L. Benoit. 2007. A spatial analysis of structural controls on karst groundwater geochemistry at a regional scale. Journal of hydrology, 244-255.
Kazemi, Gh. 2004. Temporal changes in the physical properties and chemical composition of the municipal water supply of Shahrood northeastern Iran. Journal of Hydrogeology, 12:723–734.
 Prasad,  B. G. and T. S. Narayana. 2004. Subsurface water quality of different sampling stations with some selected parameters at Machilipatnam Town. Nature Environment and Pollution Technology, 3:47-50.
Rajaei, G. h., M. Mehdinejad  and S. Hesari Mtlagh. 2011. Quality of drinking water in the rural plains of  Birjand and Ghaen 2009 to 2010. Journal of Health Systems Research.
Taheri, T. and K. S. Voudouris. 2007. Groundwater quality in the semi-arid region of the Chahardouly basin, West Iran. Hydrol. Process, 22: 3066-3078.
Voudouris, K., T. Mavromatis, P. Daskalaki and G. Soulios. 2006. Rainfall Variations in Crete Island (Greece) and their Impacts on Water Resources, Serie: Hidrogeologia y Aguas Subterraneas, Karst, Climate Change and Groundwater. Publicaciones del Instituto Geologico y Minero de Espana: Madrid, 18: 453–463.