قیمت‌گذاری آب کشاورزی در شرایط عدم حتمیت (مطالعه موردی: دشت رفسنجان- انار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران،

2 گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

3 پژوهشکده پسته، موسسه تحقیقات علوم باغبانی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رفسنجان، ایران،

4 استاد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنرکرمان، ایران

10.22125/iwe.2023.173318

چکیده

کمبود منابع آب و خشکسالی اصلی‌ترین محدودیت‌ بـرای تولید محصول در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایـران اسـت و با توجه به برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، کیفیت آب کشاورزی رو به کاهش است. یکی از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار در برنامه‌ریزی منابع آب و مدیریت تقاضای آب در ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی، قیمت‌گذاری آب است. در این راستا هدف پژوهش حاضر، تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی برای کیفیت‌های مختلف آن در شرایط عدم حتمیت، در شهرستان‌های رفسنجان و انار می‌باشد. با استفاده از برنامه‌ریزی ریاضی بازه‌ای، بازه قیمت سایه‌ای برای آب‌های با کیفیت‌های متفاوت، بدست آمد و برای بررسی اثربخشی قیمت‌گذاری، تابع تقاضای معیاری آب و جهت استفاده کارآمدتر از آن، کشش قیمتی تقاضا برآورد شد. یافته‌ها نشان می‌دهد قیمت سایه‌ای آب در گروه‌های مختلف متفاوت است و آب‌های شیرین، با شوری متوسط و با شوری بالا به ترتیب دارای بیشترین ارزش اقتصادی می باشند. مقایسه بازده برنامه در دو حالت فعلی و تعادلی نشان می دهد، علی‌رغم اینکه مقدار مصرف آب 50 درصد کاهش پیدا کرده است اما بازده فعالیت تنها 44/13 درصد کاهش یافته است و این نشان می‌دهد که می‌توان با تخصیص مجدد آب در باغات پسته با حداقل کاهش در بازده فعالیت، مقدار مصرف آب را کاهش داد. این کار با حذف باغات با عملکرد و بازدهی پایین و حفظ باغات پسته با عملکرد بالاتر امکان‌پذیر است که هم باعث کاهش مصرف و استحصال آب و هم متضمن منافع اقتصادی بالا برای کشاورزان می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Agricultural Water Pricing Under Conditions of Uncertainty (Case study: Rafsanjan-Anar plain)

نویسندگان [English]

  • Simin Mohseni 1
  • Mohammad Reza Zare Mehrjerdi 2
  • Mohammad Abdollahi 3
  • hossein mehrabii boshr abadi 4
1 , Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
2 Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
3 Horticultural Sciences Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Rafsanjan, Iran
4 Professor, Dept. of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar university of Kerman, Iran.
چکیده [English]

Of major constraints for crop production in arid and semi-arid regions of Iran are the lack of water resources and drought, and due to uncontrolled groundwater abstraction, the quality of agricultural water is declining gradually. Water pricing is one of the tools for water resources planning and water demand management. In this regard, the present study aims to determine the economic value of water in agriculture with respect to its different qualities in conditions of uncertainty in Rafsanjan and Anar provinces. Using interval mathematical programming, the shadow price range for different qualities of water was obtained. The price elasticity of demand was estimated in order to evaluate the effectiveness of pricing, the standard water demand function and to use it more efficiently. The findings show that the shadow price of water varies within different groups, and fresh water, moderately saline water and highly saline water were of the highest economic value, respectively. Comparing the efficiency of the plan in the current and equilibrium modes reveals that although water consumption has decreased by 50%, but the efficiency of activity has decreased by only 13.44%, and this implies that the amount of water consumption can be reduced in the virtue of redistributing water in pistachio orchards with minimal reduction in activity efficiency. This is feasible via eliminating low yield and profit, yet preserving higher yield pistachio orchards, may lead to reducing water consumption and extraction, and it also ensures high economic benefits for farmers.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interval mathematical programming
  • Pistachio
  • Risk
  • Uncertainty
  • Agricultural water pricing
  • Water quality
  • Demand management

مراجع

احسانی، م.، ق. دشتی و ب.ا. حیاتی. 1390. ارزش اقتصادی آب شبکه  آبیاری  دشت قزوین: کاربرد رهیافت دوگان. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، سال بیست و پنجم، شماره 2، ص 245-237.
احمدپور، م. و م. صبوحی صابونی. 1388. ﻗﻴﻤﺖﮔﺬاری آب در ﺑﺨﺶ ﻛﺸﺎورزی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﻳﺰی رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺎزه‌ای: ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی ﻣﻨﻄﻘﻪ دﺷﺘﺴﺘﺎن. اقتصاد کشاورزی، دوره 3، شماره 3، ص 141-121.
اسدی، ه.، غ.ر. سلطانی و ج. ترکمانی. 1386. قیمت‌گذاری آب کشاورزی در ایران: مطالعه موردی اراضی زیر سد طالقان. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 58، ص 90-61.
اسعدی، م. ع.، ص. خلیلیان و س.ح.ا. موسوی. 1398. تعیین ارزش اقتصادی آب در مزارع گندم و کلزا (مطالعه نمونه‌ای: شبکه آبیاری دشت قزوین). مجله مهندسی منابع آب، سال دوازدهم، شماره 40، ص 148-137.
پژوهشکده پسته رفسنجان. 1397. رفسنجان، کرمان، ایران، https://pri.ir.
چیذری، ا. ح.، غ. ع. شرزه‌ای و ع. کرامت‌زاده. 1384. تعیین ارزش اقتصادی آب با رهیافت برنامه‎ریزی آرمانی (مطالعه موردی: سد بارزو شیروان). تحقیقات اقتصادی، شماره 71، ص 66-39.
چیذری، ا.ح.. و ح.ر. میرزایی خلیل آبادی. 1378. روش قیمت‌گذاری آب و تقاضای آب کشاورزی در باغ‌های پسته شهرستان رفسنجان. فصلنامه اقتصادکشاورزی و توسعه، شماره 26، ص 113-99.
خواجه روشنایی، ن.، م. دانشور کاخکی و غ.ر. محتشمی برزادران. 1389. تعیین ارزش اقتصادی آب در  روش تابع تولید، با به کارگیری مدل‌های کلاسیک و آنتروپی  (مطالعه موردی: محصول گندم در شهرستان مشهد). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، سال بیست و چهارم، شماره 1، ص 119-113.
زارع مهرجردی، م.ر. 1390. تعیین الگوی کشت بهینه و ارزش‌گذاری آب با استفاده از تلفیق روش‌های برنامه‌ریزی تحت ریسک و ارزش مانده، مطالعه موردی: منطقه ارزوئیه شهرستان بافت. مجله پژوهش آب در کشاورزی، جلد 2، شماره 2، ص 134-121.
سلطانی، غ.ر. 1372. تعیین آب‌بها و تخصیص بهینه آب در اراضی زیر سدها: مطالعه موردی سد درودزن. مجموع مقالات دومین سمپوزیم سیاست کشاورزی، انتشارات دانشگاه شیراز، ص 211-195.
عبداللهی عزت آبادی، م. و س. سالارنظر رفسنجانی‌پور. 1384. علل و انگیزه‌های بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی در مناطق پسته‌کاری. شورای انتشارات موسسه تحقیقات پسته کشور.
فلاحتی، ع.، ک. سهیلی و م. واحدی. 1391. قیمت‌گذاری اقتصادی آب در بخش کشاورزی به روش رمزی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 26، شماره 2، ص 140-134.
قرئلی، ع.ا. 1381. تعیین ارزش آب کشاورزی و الگوی بهینه کشت در شرایط کمبود منابع آب (اراضی زیر سد  درودزن). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز .
کلایی، ع. 1393. ﺑﺮرﺳﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و  ﻗﻴﻤﺖﮔﺬاری آب ﻛﺸﺎورزی در اﻳﺮان و ﺑﺮﺧﻲکشورهای ﻣﻨﺘﺨﺐ. وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، مدیریت خدمات پژوهشی، تهران.
محسنی، س. 1391. بررسی تخصیص بهینه منابع آب در شهر یزد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده اقتصاد و مدیریت.
محمدپور هنگروانی، م. 1395. بحران آب و تعیین قیمت اقتصادی آب در بخش کشاورزی. پنجمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ الگوی پایه پیشرفت، ص 13-1.
ورزیری، آ.، م.ح. وکیل‌پور و س.ا. مرتضوی. 1395. بررسی اثر قیمت‌گذاری اقتصادی آب آبیاری بر الگوی کشت در دشت دهگلان. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد 8، شماره 3، ص 100-81.
Abdulla, H., H. Naber, R. Quossous and T. Asad. 2002. Pricing as a Tool for Water Demand Management in Water Scarcity. Eco. Consult, Amman, Jordan.
Ahmadi, H. and M. Baaghideh. 2020. Assessment of anomalies and effects of climate change on reference evapotranspiration and water requirement in pistachio cultivation areas in Iran. Arabian Journal of Geosciences, 13(332).
Biswas, A.K. 2005. An Assessment of Future Global Water Issues. Water Resources Development, 21(2): 229-237.
Chineck, J.W. and K. Ramadan. 2000. Linear programming with interval coefficients. Journal of Operational Research Society, 51: 209-220.
Easter, K.W., M.W. Rosegratant and A. Dinar. 1999. Formal and Informal Markets for Water: Institutions, Performance, and Constraints. The World Bank Research Observer. 14(1): 99-116, https://doi.org/10.1093/wbro/14.1.99
Hop, N.V. 2007. Fuzzy stochastic goal programming problem. European Journal of Operation Research., 176: 77-86.
Huang, G.H. 1996. IPWM: an interval parameter water quality management model. Engineering Engineer Optimization, 26: 79-103.
Huang, G.H., B.W. Beatz and G.G. Patry. 1995. Grey integer programming: an application to waste management planning under uncertainty. European Journal of Operational Research, 83: 594-620.
Johanson, J.W. 2003. Water conservation Policy Alternatives for the Southern Portion of the Ogalala Aquifer. P.h.D thesis, Department of Agricultural and Applied Economic, Texas Tech University.
Kejser, A. 2016. European attitudes to water pricing: Internalizing environmental and resource costs. Journal of Environmental Management, 1-7.
Nie, X.H., G.H. Huang, Y.P.  Li and L. Liu, 2007. IFRP: A hybrid interval– parameter fuzzy robust programming approach for waste management planning under uncertainty. Journal of Environmental Management, 84: 1-11.
Nazemi, A.H. 2000. Water resources in Iran, problems and plans, proceeding of International Conference on Sustainable Development of Water Resources: water resource sector in the coming decades. Delhi, India, 10-19.
Olmstead, S. 2010. The economics of managing scarce water resources. Rev. Environ. Econ. Policy, 4(2): 179-198.
Parween, F., P. Kumari and A. Singh. 2021. Irrigation water pricing policies and water resources management. Water Policy, 23 (1): 130–141.
Rommelfanger, H., R. Hnuscheck and J. Wolf. 1989. Linear programming with fuzzy objectives. Fuzzy Set and Systems, 29: 31–48.
Tsur, Y. 2004. Introduction to special section on Irrigation Water Pricing, Water Resources Research, 40, W07S01, doi:10.1029/2003WR002213.
Zhou, Q. F. Wu and Q. Zhang. 2015. Is irrigation water price an effective leverage for water management? An empirical study in the middle reaches of the Heihe River basin. Physics and Chemistery of the Earth, Parts A/B/C. 8990: 25-32.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار