تأثیر ‌کم‌آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و بهره‌وری آب رقم T.215 سویا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان

2 استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان

3 دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان

چکیده

به منظور بررسی اثرات کم‌آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و بهره‌وری آب رقم T.215 سویا، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان در سال 1388 اجرا گردید. تیمار آبیاری شامل چهار سطح بود که در پتانسیل‌های رطوبتی 35-30 (I1)، 55-50 (I2) و 75-70 (I3) سانتی‌بار خاک (سطوح پتانسیل رطوبتی با استفاده از تانسیومتر مشخص شد) آبیاری انجام شد و یک سطح بدون آبیاری (I4) بود. صفت‌های مورد بررسی شامل عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، فاصلة اولین غلاف از سطح زمین، تعداد گره ساقه، طول غلاف و درصد روغن و پروتئین دانه بود. همچنین در این آزمایش شاخص‌های مختلف بهره‌وری آب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با کاهش مقدار آب مصرفی از عملکرد دانه به طور معنی‌داری کاسته شد (تنش کمبود آب با کاهش اجزای عملکرد، عملکرد سویا را کاهش داد). بیشترین عملکرد دانه در تیمار I1و کمترین آن در تیمار I4 به دست آمد، همچنین این دو تیمار به ترتیب بیشترین و کمترین بهره‌وری آب را نیز نشان دادند. بنابراین با توجه به نتایج این آزمایش، آبیاری بر اساس پتانسیل رطوبتی 35-30 سانتی‌بار خاک بهترین رژیم آبیاری از لحاظ عملکرد و بهره‌وری آب تشخیص داده شد. همچنین تجزیه همبستگی صفت‌های اندازه‌گیری شده نشان داد که صفت تعداد غلاف در بوته دارای بیشترین ضریب همبستگی مثبت و معنی‌دار (**985/0=r) با عملکرد دانه بود. نتایج رگرسیون گام به گام نیز نشان داد که این صفت (تعداد غلاف در بوته) مهمترین جزء در تعیین عملکرد دانه بوده و بیشترین درصد تغییرات عملکرد را توجیه کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of Deficit Irrigation on Yield, Yield components and Water Productivity of Soybean T.215 Cultivar

نویسندگان [English]

  • Jasem Amini far 1
  • Ghlam reza Mohsen abadi 2
  • Mohammad hassan . Beigloii 3
  • Habib allah Samaa zadeh
1
2
3
چکیده [English]

In order to evaluation the effects of irrigation levels on yield, yield components and water productivity of soybean T.215 cultivar, an experiment was conducted based on Randomized Complete Block Design with three replications at Agricultural Research Farm, Faculty of Agriculture, University of Guilan in 2009. The treatments were included four irrigation levels based on potential moisture 30-35 (I1), 50-55 (I2), 70-75 (I3) Centibar soil using Tensiometer and without irrigation (I4). The studied traits were included plant height, No. of nodes in main stem, No .of branches per plant, height of first pods from ground level, pod length, No.of pods per plant, No .of seeds in per pod, 1000 seed weight, seed yield and oil and protein content. Water productivity indices were also calculated. The results showed that deficit irrigation significantly reduced seed yield (Water deficit stress by reducing yield components decreased yield of soybean). The highest and the lowest value of the seed yield obtained by I1 and I4, respectively and also these two of treatments showed the highest and the lowest water productivity, respectively. So, according to the results of the present experiment, irrigation based on I1 treatment was recognized the best treatment in view of seed yield and water productivity. The results of correlation analysis showed high correlation between seed yield and No .of pods per plant (r=0.985**). The results of stepwise regression also showed that No .of pods per plant was the most important yield component and covered the most of total yield variance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deficit irrigation
  • soybean
  • Yield
  • Yield components
  • Water productivity

مراجع

1. بیات، ع.ا.، ع. سپهری، گ. احمدوند و ح.ر. دری. 1389. اثر تنش رطوبتی بر کارآیی مصرف آب و شاخص‌های تحمل تنش ژنوتیپ‌های لوبیا چیتی. چکیده مقالات یازدهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. تهران، دانشگاه شهید بهشتی-پژوهشکده علوم محیطی .
2. بی‌نام. 1386. مجله آفتابگردان، نشریه صنعت روغن‌کشی نباتی ایران، ماهنامه شماره 13.
3. پورموسوی، س.م.، م. گلوی، ج. دانشیان، ا. قنبری، ن. بصیرانی و پ. جنوبی. 1388. تأثیر کود دامی بر عملکرد کمی و کیفی لاین L.17 سویا در شرایط تنش ‌خشکی. مجله علوم گیاهان زراعی ایران. 40 (1) 145-133.
4. خواجوئی‌نژاد، غ.ر.، ح. کاظمی، ه. آلیاری، ع. جوانشیر و م.ج. آروین. 1384. تأثیر رژیم‌های آبیاری و تراکم کاشت بر عملکرد، کارایی مصرف آب و کیفیت دانه سه رقم سویا در کشت تابستانه در شرایط آب و هوایی کرمان. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 9 (4) 151-137.
5. دانشیان، ج.، ق. نورمحمدی، و پ. جنوبی. 1381. بررسی واکنش سویا به تنش خشکی و مقادیر مختلف فسفر. هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج.
6. دهقانی‌سانیج، ح. 1388. کم‌آبیاری و بهره‌وری مصرف آب کشاورزی. اولین همایش ملی تنش‌های محیطی در علوم کشاورزی، دانشگاه بیرجند.
7. رضایی‌زاد، ع.، ب. یزدی صمدی، م.ر. احمدی و ح. زینالی. 1380. بررسی روابط میان عملکرد سویا و اجزای آن از راه تجزیه علیت. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 5 (3) 114-107.
8. سبکدست، م. و ف. خیال‌پرست. 1386. مطالعه روابط میان عملکرد و اجزای عملکرد در 30 رقم لوبیا. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 11 (42الف) 133-123.
9. سپاسخواه، ع.ر.، ع.ر. توکلی و س.ف. موسوی. 1385. اصول و کاربرد کم آبیاری. انتشارات کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، 288 ص.
10. صفاری، م. 1382. بررسی اثرات دور آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام سویا در کرمان. هشتمین سمینار سراسری آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
11. عبادی، ع.، ا. توبه، ح. کربلایی‌خیاوی و ز.ع. خدادوست. 1385. بررسی مصرف نیتروژن در شرایط کم آبی بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا. مجله پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. 71: 57-51.
12. علیزاده ا، 1383. رابطه آب و خاک و گیاه. انتشارات دانشگاه امام رضا (ع)، 472 ص.
13. کارگر، م. ع.، م.ر. قنادها، ر. بزرگی‌پور، ا.ع. خواجه‌احمد‌عطاری و ح. بابایی. 1383. ارزیابی شاخص‌های تحمل به تنش خشکی در تعدادی از ژنوتیپ‌های سویا در شرایط آبیاری محدود. مجله علوم کشاورزی ایران. 35 (1) 142-129.
14. کریمی، م.، م. اصفهانی، م.ح. بیگلویی، ب. ربیعی و ع. کافی‌قاسمی. 1388. تأثیر تیمارهای کم‌آبیاری بر صفات مورفولوژیک و شاخص‌های رشد ذرت علوفه‌ای در شرایط آب و هوایی رشت. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. 2 (2) 110-91.
15. کیانی، ع.ر. و ا. هزارجریبی. 1388. ارزیابی راهبرد کم‌آبیاری در ارتقاء بهره‌وری آب (مطالعه موردی روی چند رقم گندم). اولین همایش ملی تنش‌های محیطی در علوم کشاورزی، دانشگاه بیرجند.
16. محلوجی، م.، س.ف. موسوی و م. کریمی. 1379. اثر تنش رطوبتی و تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه لوبیا چیتی. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 4 (1) 67- 57. 
17. لطیفی، ن. 1372. زراعت سویا (زراعت- فیزیولوژی- مصارف). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 282 ص.
18. یحیایی، س.غ.ر. 1386. اثر رژیم‌های آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانة ارقام رشد محدود و رشد نامحدود سویا. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. 14(5) ویژه‌نامه زراعت و اصلاح نباتات.
19. یزدانی، ف.، ا. اله‌دادی، غ.م. اکبری و م.ر. بهبهانی. 1386. تأثیر مقادیر پلیمر سوپر جاذب (200 A Tarawat) و سطوح تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا. مجله پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. 75: 174- 167.
20. Adams, P.D. and D.B. Weaver. 1988. Brachytic stem traits, row spacing and plant population effects on soybean yield. Crop Sciences, 38: 750-755.
21. Amaranthath, K.C. S.R. and Viswantaha. 1990. Path coefficient analysis for some quantitative characters in soybean. Journal of Agricultural Sciences, 24(3): 312-315.
22. Board, J.E. 2002. A regression model to predict soybean cultivar yield performance soybean cultivar yield performance at late planting dates. Agronomy Journal, 94:483-492.
23. Daneshian, J. 2000. Ecophysiological study of water deficit on soybean. Ph. D. Thesis, Azad Uni, Science and Research branch. 250pp. (In Farsi).
24. Dennis, B.E. and W.P. Bruening. 2000. Potential of early maturing soybean cultivars in late plantings. Agronomy Journal, 92:532-537.
25. Foroud, N., H.H. Mundel, G. Saindon and T. Entz. 1993. Effect of level and timing of moisture stress on soybean yield components. Journal of Irrigation Science, 13:149–155.
26. González-rodríguez, A.M., A. Martín-olivera, D. Morales and M.S. Jiménez. 2005. Physiological responses of tagasaste to a progressive drought in its native environment on the Canary Islands. Environmental and Experimental Botany, 53:195-204.
27. Karam F., R. Masaad, T. Sfeir, O. Mounzer and Y. Rouphael. 2005. Evapotranspiration and seed yield of field grown soybean under deficit irrigation conditions. Agricultural and Water Management, 75(3): 226–244.
28. Kirnak, H., E. Dogan, M. Alpaslan, S. Celik, E. Boydak and O. Copur. 2008. Drought stress imposed at different reproductive stages influences growth yield and seed composition of soybean. The Philippine agricultural scientist, 91(3): 261-268.
29. Kumudini, S., D.J. Hume and G. Chu. 2002. Genetic improvement in Short-season soybean (nitrogen accumulation, remoblizatioin and partitioning). Crop Science, 42:141-145.
30. Li, F.M., P. Wang, J. Wang and J.Z. Xu. 2004. Effects of irrigation before sowing and plastic film mulching on yield and water uptake of spring wheat in semi-arid Loess Plateau of China. Agricultural and Water Management, 67(2):77–88.
31. Palmer, J., E.J. Dunphy and P. Reese. 1995. Managing drought – stressed soybean in the southeast. North Carolina cooperative extension service as publication number AG-519-12. http://www.ces.ncsu.edu/disaster/drought/dro-24.html
32. Popp, M.P., T.C. Keisling, R.W. Mc new, L.R. Oliver, C.R. Dillon and D.M. Wallace. 2002. Planting date, cultiver, and tillage system effects on dryland soybean production. Agronomy Journal, 94:81-88.
33. Ruhul Amin, A.K.M., S.R.A. Jahan and M. Hasanuzzaman. 2009. Yield components and yield of three soybean varieties under different irrigation management. American-Eurasian journal of scientific research, 4(1):40-46.
34. Schwining, S., B.I. Starr and J.R. Ehleringer. 2005. Summer and winter drought in a cold desert ecosystem (Colorado Plateau) part Ι: effects on soil water and plant water uptake. Journal of Arid Environments, 60:547-566.
35. Smiciklas, K.D., R.E. Muuen, R.E. Carlson and A.D. Knapp. 1992. Soybean seed quality response to drought stress and pod position. Agronomy Journal, 84:166-170.
36. Tan, C.S. and B.R. Buttery. 1994. Determination of the water use of two soybean isolies differing in stomatal frequency. Canadian Journal Plant Science, 74:99-103.
37. Tarumingkeng, R.C. and Z. Coto. 2003. Effects of drought stress on growth and yield of soybean. @ 2003 Kisman, Science Philosopy PPs 702, Term paper, Graduate School, Borgor Agricultural University (Institut Ppertanian Bogor), December 2003.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار