بررسی خطر تخریب منابع آب‌های زیرزمینی با استفاده از مدل اصلاحی ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان‌زایی در دشت‌های استان فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

2 مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

چکیده

چکیده
آب­های زیرزمینی از منابع مهم تأمین آب در مناطق خشک و نیمه­خشک می­باشند. مدیریت بهینه منابع آبی و حفظ و ارتقای کیفیت و کمیت آنها نیازمند وجود دا­ده­هایی در زمینه موقعیت، مقدار و پراکنش آب در یک منطقه جغرافیایی معین می­باشد. با توجه به این موضوع در این تحقیق برآن شدیم تا به بررسی خطر تخریب کیفی و کمی آب­های­زیرزمینی در دشت­های استان فارس با استفاده از مدل اصلاحی IMDPA  و سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) بپردازیم. هدف از این پژوهش پهنه­بندی مناسب و تهیه نقشه­های آسیب­پذیری منطقه در جهت تعیین مناطق در معرض ریسک بیشتر بود که گامی اساسی و مهم در مدیریت منابع آبی در راستای  اولویت­بندی مناطق جهت برنامه­ریزی مقابله با تخریب کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی بشمار می­رود. در تهیه نقشه پهنه­بندی وضعیت کیفی و کمی آب­های زیرزمینی از روش کریجینگ معمولی کروی استفاده شد. داده­های مورد نیاز با استفاده از اطلاعات دقیق مربوط به داده برداری­های انجام شده توسط شرکت آب منطقه­ای استان فارس تهیه گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که از نظر افت سطح آب­زیرزمینی (وضعیت کمی) بیش از 81 % دشت­های استان فارس در وضعیت خطر شدید و خیلی شدید قرار دارند. از نظر وضعیت  کیفی حدود 58% دشت­های استان فارس در وضعیت خطر شدید و خیلی شدید قرار دارند. به طور کلی بیش از 83 % دشت های استان فارس در وضعیت خطر شدید و خیلی شدید از نظر وضعیت آب زیرزمینی قرار دارند. خطر شدید و خیلی شدید در اکثر نقاط استان فارس خصوصاً نقاط مرکزی و جنوبی و خطر کم و متوسط غالباً در شمال شرقی استان فارس مشاهده گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hazard Assessment Of Groundwater Resources Degradation Using The Modified Iranian Model of Desrtification Potential Assessment In Fars Plains

نویسندگان [English]

  • Maryam vahedi 1
  • Masoud Masoudi 2
1 Department of Natural Resources and Environmental Engineering, School of Agriculture, Shiraz University
2 Associate Professor of Department of Natural Resources and Environmental Engineering, Shiraz University, Iran
چکیده [English]

Abstract
Groundwater is an important source of water supply in arid and semi-arid regions. Optimal management of water resources and their conservation and improvement for quality and quantity need to have amount and distribution of water data in a defined geographical area. According to this issue, in this study we want to assess both qualitative and quantitative risk of groundwater resources using the modified IMDPA model and geographical information system (GIS) in plains of Fars province. The purpose of this study is to prepare a suitable zonation and vulnerability maps of qualitative and quantitative status of groundwater in order to determine the areas with higher risk. This is a basic and vital step in water resources management for priotorization of areas in order to prepare a combat plan against qualitative and quantitative degradation of groundwater. To prepare Zonation maps of qualitative and quantitative status of groundwater, spherical ordinary kriging method was used. The required data of this study is related to precise data recording of Fars Regional Water Company. The results of this study indicate that the Lowering of Water Table (quantitative status) in 81% of Fars plains is at severe and very severe hazard classes. The quality status of about 58% of Fars province plains is at severe and very severe hazard classes. Overall, more than 83% of Fars province plains are in state of severe and very severe hazard classes of ground water condition. Severe and very severe hazard classes were observed in many parts of the province especially in central and southern regions, the moderate and slight hazard classes were observed mainly in the northeastern parts of the province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Ground Waters
  • Hazard Class
  • Quantitative Degradation Hazard
  • Qualitative Degradation Hazard
  • GIS
منابع:  
احمدی ح.1384. " گزارش تهیه مدل شدت بیابان­زایی با استفده از مدل پیشنهادی IMDPA"، دانشگاه تهران.
اصغری مقدم ا،فیجانی ا، ندیری ع. 1387.  ارزیابی آسیب پذیری آب زیرزمینی دشت های بازرگان و پلدشت با استفاده از مدل دراستیک براساس GIS. مجله محیط شناسی. سال سی و پنجم، شماره 52 زمستان 88، صفحه­ی 55-64.
تقی زاده مهرجردی ر، زارعیان جهرمی م، محمودی ش، حیدری ا، سرمدیان ف. 1387. بررسی روش های درون یابی مکانی جهت تعیین تغییرات مکانی ویژگی­های کیفی آب­های زیرزمینی دشت رفسنجان. مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران. سال دو، شماره 5 زمستان 87، صفحه­ی63-70.
زهتابیان غ، محمد عسکری ح.1386. طرح تحقیقاتی بررسی و  تحلیل مکانی خصوصیات کیفی آب­های زیرزمینی در حوزه آبخیز گرمسار. دانشگاه تهران.
ذاکری نژاد ر، مسعودی م، فلاح شمسی س ر، افضلی س ف.1391.  ارزیابی شدت بیابان زایی با معیار آب زیرزمینی و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی؛ مطالعه موردی زرین دشت فارس. فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب، سال دوم، شماره 7، ص 10-1.
سالاری م، زارعی ح، تقیان م. 1388. کاربرد و ارزیابی روش های کریجینگ و کوکریجینگ در محاسبه تراز سطح آب زیرزمینی در سطح دشت میاناب در سال آبی (1386-1385). دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، 1388.
سکوتی اسکوئی ر، جباری ع، کلاه چی ع، بروشکه ا. 1390. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی .
شهیدی ن، هنر م، غلامی ع. 1388. بررسی تاثیر خشکسالی بر وضعیت کمی منابع آب زیرزمینی دشت‌های منتخب استان فارس. دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن، 1388. 
شاکریان، ن. زهتابیان. غ. م. آذرنیوند.ح. خسروی. ح. ۱۳۹۰. بررسی وضعیت فعلی بیابانزایی منطقه جرقویه اصفهان با اسـتفاده از مدل  IMDPA (با تأکید بر معیارهای آب، خاک و پوشش گیاهی). فصلنامه مرتع و آبخیزداری (۶۴) ۴ : ۴۱۱ .
طباطبایی فر، س م، زهتابیان غ، رحیمی م، خسروی ح، نیکو ش. ۱۳۹۲. ارزیابی تاثیر تغییرات زمانی شرایط اقلیمـی و وضـعیت آب زیر زمینی بر شدت بیابانزایی دشت گرمسار. مجله مدیریت بیابان.
عبدی ژ. ۱۳۸۶. بررسی و تهیه نقشه بیابانزایی براساس مدل IMDPA با تأکید بر دو معیار آب و خاک (منطقه آبوزید آباد). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
کتیبه، ه، حافظی س، 1383. بکارگیری مدل modflow مدیریت­ بهره­داری از آب­های زیرزمینی و ارزیابی عملکرد طرح تغذیه­ی مصنوعی دشت آب باریک بم. مجله آب و فاضلاب. شماره 50 تابستان 83.
مسعودی، م و برزگر س. 1394. ارزیابی و پهنه بندی شدت تخریب کمی وکیفی منابع آب زیر زمینی با استفاده از  مدل اصلاحی بیابان زاییIMDPA  وGIS. فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب، سال پنجم، شماره 20، ص 95-86.
مهدوی م. 1384. هیدرولوژی کاربردی. جلد دوم. انتشارات دانشگاه تهران.
نظری زاده ف، ارشادیان ب، زندوکیلی ک.1385. بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت بالارود در استان خوزستان. اولین همایش منطقه­ای بهره برداری بهینه آب حوزه­های کارون و زاینده رود. دانشگاه شهرکرد. صفحه­ی 1236 تا1240.
Ahmed S. 2002. Groundwater monitoring network design: Application of geostatistics with a few case studies from a granitic aquifer in a semi-arid region. in: Groundwater Hydrology, M.M. Sherif, V.P. Singh and M. Al-Rashed (Eds.), Balkema, Tokyo, Japan. 2: 37-57.
Barcae E, Passarella G. 2008. Spatial evaluation of the risk of groundwater quality degradation: A comparison between disjunctive kriging and geostatistical simulation , Journal of Environmental Monitoring and Assessment.133: 261-273.
Fetouani S, Sbaa M, Vanclooster M, Bendra, B. 2008. Assessing groundwater quality in the irrigated plain of Triffa (Nnorth-east Morocco). Journal of Agricultural Water Management 95: 133-142
Jager N. 1990. Hydrogeology and groundwater simulation. Lewis Publishers.
Johansson B, Chen D. 2003. The influence, of mind and topography on precipition distribution in Sweden: Statistical analysis and modeling. International Journal of Climatology 23: 1523-1535
Juckem F. 2007. Hydrogeologic Characteristics of the St. Croix River Basin, Minnesota and Wisconsin: Implications for the Susceptibility of Ground Water to Potential Contamination, Scientific Investigations Report 2007–5112.
Kelin Hu a, Yuangfang Huang a, Hong Li a,b, Baoguo Li a, Deli Chen c, Robert Edlin White 2005 Spatial variability of shallow groundwater level, electerical conductivity and Nitrate concenteration, and risk assessment of Nitrate contamination in North China Plain Environmental International 31 : 896-903.
Kresic N. 1997. Hydrogeology and Groundwater Modeling. Lewis Publishers.
Rizzo, D.M., Mouser, J.M. 2000. Evaluation of Geostatistics for Combined Hydrochemistry and Microbial Community Fingerprinting at a Waste Disposal Site. pp. 1-11.
Taghizadeh Mehrjerdi R, Zareian M, Mahmodi Sh, Heidari A. 2008. Spatial distribution of groundwater quality with geostatistics ( Case study: Yazd-Ardakan plain).World Applied Science Journal. 4(1): 9-17.
Thapinta,A., P.,Hudak .2003. Use of geographic information systems for assessing groundwater pollution  potential by pesticides in Central Thailand. Environmental International Journal. 29: 87-93.
The Department of Environment and Conservation (NSW), 2007. Guidelines for the Assessment and Management of groundwater Contamination, Published by: Department of Environment and Conservation NSW, Website:www.environment.nsw.gov.au