اولویت‌بندی بازسازی قنات‌ها با استفاده از روش تحلیل شبکه‌ای (ANP) ؛ مطالعه موردی خراسان‌جنوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 گروه مهندسی آب، دانشگاه بیرجند، بیرجند

3 روه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران،

چکیده

سیستم استحصال از آب­های زیر­زمینی با استفاده از قنات­ها به همان شکلی که درگذشته ابداع شده، با کم­ترین تغییرات به صورت سنتی طی سالیان متمادی مورد استفاده قرارگرفته است، همگام با پیشرفت تکنولوژی هیچ­گونه تحول اساسی در بازسازی قنات­ها صورت نگرفته است. از سوی دیگر هر ساله از محل اعتبارات دولتی، مبالغ قابل توجهی در جهت احیاء و مرمت قنات­ها هزینه می­شود ولی به علت عدم اطلاعات کافی در این خصوص، قنات­هایی مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته­اند که در اولویت بازسازی نبوده­اند. در این پژوهش، بازسازی قنات­ها از دو دیدگاه مدیریتی و فنی مورد بررسی قرار گرفت. در هر دیدگاه، 10 قنات در گروه قنات­های دشتی و 10 قنات در گروه قنات‌های کوهستانی با استفاده از روش تحلیل شبکه­ای (ANP) با استفاده از نرم­افزار Super Decisions جهت بازسازی اولویت­بندی شدند. شاخص­های استفاده شده برای قنات­ها شامل دبی، طول، عمق، کیفیت شیمیایی، بارندگی، فاصله از مسیر آبراهه، جمعیت و سطح زیرکشت بودند. در این پژوهش، روش جدید علمی، جهت اولویت­بندی بازسازی قنات­ها معرفی گردید. همچنین با روش مورد استفاده در پژوهش حاضر، قنات­هایی در اولویت بازسازی قرار می­گیرند که با هزینه تخصیص یافته می­توانند به آبدهی مطلوب برسند. در این پژوهش در روش ANP، قنات بشرویه در گروه قنات‌های دشتی از دو دیدگاه مدیریتی و فنی به ترتیب با وزن 159/0 و 164/0 و در گروه قنات­های کوهستانی، قنات درمیان در هر دو دیدگاه مدیریتی و فنی به ترتیب با وزن 247/0 و 202/0 در اولویت بازسازی قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Prioritization of Qanats Reconstruction by Using Network Analysis Process (ANP); Case Study South Khorasan

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Hassanpour 1
  • Hossien khozeymehnehad 2
  • Abbas Khashei siuki 3
1 MSc. Water Resources Engineering, University of Birjand, Iran
2 Assistant Professor, Department of water Engineering, University of Birjand
3 Assistant Professor of Water Engineering, University of Birjand, Iran
چکیده [English]

Extraction of groundwater system using qanats has been used for many years as it invented in the past, with minimum changes. No fundamental change has been performed to reconstruct of qanats along with the advancement of technology. On the other hand, the considerable sums from public funds are spending in order to restore and repair qanats every year. However due to lack of adequate information in this regard, qanats have been restored and repaired that have not been in the reconstruction priority. In this research, the reconstruction of qanats was investigated both in managerial and technical perspective. In any perspective, 10 qanats in the plain's group and 10 qanats in mountain's group are prioritized by using Network Analysis Process (ANP) and Super Decisions software. The used indices for qanats are discharge, length, depth, chemical water quality, precipitation and distance from the river, population and cultivation area. In this study, a new scientific method is introduced to prioritize the reconstruction of qanats. Also by the mentioned method used in this research, qanats that are in the prioritization of reconstruction can reach the desired discharge with allocation costs. In this research, in the ANP method, Boshrooyeh qanat in the plain group from two managerial and technical perspective with a weightage of 0.159 and 0.164 respectively and Darmian qanat in the mountain group from two managerial and technical perspective with a weightage of 0.247 and 0.202 respectively are in the prioritization of reconstruction

کلیدواژه‌ها [English]

  • ANP
  • Managerial
  • Prioritization of Reconstruction
  • Qanat
  • Technical

مراجع

حائری، م. 1386. قنات در ایران. تهران، دفتر پژوهش های فرهنگی، ص 11.
رﻧﺠﺒﺮ ﻧﺎﺋﯿﻨﯽ، س.، م. ﺟﺎرﯾﺎﻧﯽ، ز. ﭼﺘﺮ ﺳﯿﻤﺎب. 1393، ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﻘﺶ ﻗﻨﻮات، ﭼﺎﻫﻬﺎ و ﭼﺸﻤﻪ­ﻫﺎ در ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺳﻔﺮه­ﻫﺎی زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ.
سعیدی، ع. 1367. آبیاری، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، ص 78.
قدسی پور، ح. 1381. مباحثی در تصمیم­گیری چند معیاره، انتشارات دانشگاه امیر کبیر، چاپ سوم. ص 6.
گزارشات و مطالعات مربوط به قنوات استان خراسان جنوبی، مدیریت آب و خاک و امور فنی مهندسی، سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان جنوبی.
زبردست، ا. 1390. کاربرد فرآیند تحلیل شبکه‏ای (ANP) در برنامه‏ریزی شهری و منطقه‏ای، دوره 2، شماره 41، ص90-79
مالکی، ا.، ا. خورسندی. 1384.  قنات در ایران، مطالعه موردی قنات­های شهر تهران، تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، ص 5.
Jharkharia, S., R. Shankar. 2007. Selection of logistics service provider: An analytic network process (ANP) approach. Omega, 35, 274 – 289.
Saaty, T. L. 1990. The Analytic Hierarchy Process, RWS Publications, Pittsburg, pp. 184–192.
Saaty, T. L., M. Takizawa. 1986. Dependence and independence: From linear hierarchies to nonlinear networks. European Journal of Operational Research, 26, 229–237.
Saaty, T. L. 1999. Fundamentals of the Analytic Network Process, ISAHP Japan, pp. 12–14.
Schenkerman, S. 1994. Avoiding rank reversal in AHP decisionsupport models. European Journal of Operational Research, 74 (3) , 407–19.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار