شناسایی چالش‌ها و الزامات مدیریت بهینه آب در کشاورزی (مورد مطالعه: استان مازندران)

نویسندگان

1 استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

2 مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

3 گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

چکیده

بخش کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب است و از آنجایی که طی سال‌های اخیر با تغییرات اقلیمی و به دنبال آن وقوع خشکسالی، بحران آب به‌عنوان نخستین پدیده بحرانی در سطح جامعه شناخته می‌شود، مدیریت و افزایش کارایی مصرف آب، موثرترین راه در استفاده مطلوب و بهینه از منابع آب موجود در بخش کشاورزی است. هدف این مطالعه، شناسایی چالش‌ها و الزامات در مدیریت بهینه آب کشاورزی در استان مازندران بود. این پژوهش به صورت کیفی با استفاده از فن دلفای برای دستیابی به توافق گروهی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق را 23 نفر از کارشناسان و متخصصان موضوعی تشکیل دادند. این تحقیق در سه مرحله انجام شد که در نهایت 29 چالش و 24 الزام به وسیله متخصصان معرفی شدند. پس از حذف گویه‌هایی که کمتر از 80 درصد نسبت به آنها توافق جامع وجود داشت، 17 چالش و 17 الزام بدست آمد که مهمترین چالش ها شامل عدم انتخاب الگوی کشت متناسب با اقلیم هر منطقه و عدم استفاده از سامانه آبیاری نوین و مهم ترین الزامات هم شامل استفاده از مکانیزاسیون کشاورزی و روش‌های نوین آبیاری و توجه به نقش آموزش و ترویج کشاورزی بودند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An identification of challenges and requirements affecting the optimal water management in agriculture (the studied case: Mazandaran province)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Shafiee 1
  • fatemeh jafary sayadi 2
  • parisa Noori Darzikolaie 3
1 Assistant Professor, Department of Agricultural Extension and Education, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Iran
2 faculty of agricultural engineering, Sari Agricultural Sciences and Natural Resource University
3 Agricultural Extension and Education, Faculty of Crop Sciences, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, sari, iran
چکیده [English]

Water is one of the important factors in agricultural sector and as the crucial factor of development and sustainability in agriculture, but nowadays water is limiter factor in this sector. Since the agricultural sector is the largest consumer of water, managing and increasing water efficiency is the most effective way to use the available water resources in this sector optimally. The purpose of this study was to investigate the various challenges and requirements in water management in Mazandaran province. The data of this qualitative study were collected using Delphi technique to reach group consensus. The population of the study consisted of 23 specialists in irrigation of agricultural. The study was conducted in three phases that finally presented 29 challenges and 24 requirements by experts. After eliminating the items with less than 80% agreement, there were 17 challenges and 17 requirements. The most important challenges included not choosing a suitable cropping pattern for each region and not using modern irrigation systems and most important requirements. These included were the use of agricultural mechanization and modern methods of irrigation and the role of agriculture education and extension.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Delphi technique
  • water management
  • experts
  • agriculture
ارفعی، م.، آ. زند. 1391. بررسی عوامل موثر بر دانش بومی در مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی. نشریه پژوهش‎های ترویج و آموزش کشاورزی، سال چهارم، شماره 3، ص 102-93.
اسماعیلی خوش مردان، ع.، ر. اکبری افروزی.1396. بررسی بهره وری آب و آسیب شناسی مدیریت آن در بخش کشاورزی کشور. دفتر تحقیقات و سیاست های بخش تولیدی، معاونت امور اقتصادی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، جمهوری اسلامی ایران.
بابایی، م.، ر. قادری، ا. بدراق‌نژاد و ز.آزادفلاح. 1396. شناسایی و اولیت‌بندی عوامل موثر بر خشک شدن آب دریاچه ارومیه بر اساس مدل دلفی. فصل‌نامه جغرافیای طبیعی، سال دهم، شماره 35، ص 114-101.
پناهی، ف. 1391. تحلیل عوامل موثر بر مدیریت بهینه منابع آب در نظام کشاورزی ایران. پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی. دوره پنجم، شماره 1، ص 117-101.
خلیلی جویباری، ر.، م. ردایی، ع. باغبان جلودار و ف. بهرام‌نژاد. 1397. چکیده مطالعات آمایش استان مازندران. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
زالی، ع. 1395. مدیریت منابع آب کشور؛ چالش‌ها و راهبردها. اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی.
سند اجرایی پروژه‌های اقتصاد مقاومتی برنامه ارتقای تولید ملی امنیت عذایی و تولید محصولات راهبردی (مازندران). 1395. موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی.
شاه‌ولی کوه‌شوری، س.، م. ص. غضنفری مقدم و م. ج. خانجانی. 1397. بهینه‌سازی مدیریت منابع آب با اعمال سناریهای مختلف تخصیص (مطالعه مورد: حوضه آبریز دز). نشریه علوم و مهندسی آبیاری، دوره چهل و یکم، شماره1،ص 55-45.
ظریفیان، ش.، ح. خجسته، ح.، و پ.، بیات. 1396. عوامل موثر بر پذیرش آبیاری قطره ای توسط نخل‌کاران شهرستان دشستان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی، دوره چهل و هشتم، شماره 4، ص 655-647.
علوی، ر. س. 1389. امکان‌سنجی استقرار نظام بهره‌برداری مشارکتی از منابع آب و خاک در اراضی پایاب سد شهید مدنی (ونیار) تبریز. نشریه پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، دوره سوم، شماره 1 ،ص 115-99.
مرتضی‌نژاد، م.، ج. یعقوبی، ع. ستوده‌نیا، و م. داغستانی. 1391. راهکارهای بهینه‌سازی مدیریت منابع آب در شبکه‌های آبیاری از دیدگاه آب‌بران (مطالعه موردی: شبکه آبیاری دشت قزوین). مجله مهندسی منابع آب، شماره پنجم، ص 78-69.
مرسلی، ا.، ن. حیدری، ع. زارع، و ح.ر. حاتمی. 1396. بررسی نقش فرایندها در ارتقای بهره وری آب کشاورزی. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. دوره سی و یکم، شماره2،ص 180-164.
یادآور، ح.، ح. کوهستانی. و ش. خرازی.1396. معرفی راهکارهای عملی برای مشارکت کشاورزان در انتقال مدیریت آبیاری (مورد مطالعه شبکه آبیاری و زهکشی قلعه چای). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی، دوره چهل و هشتم، شماره 2، ص 368-355.
Burton, M., Marsh, S and Patterson, J. 2007. Community attitudes towards water management in the Moore Catchment, Western Australia. Agriculture Systems, 92. 157-178.
Janga Reddy, M and Nagesh Kumar, D. 2010. Optimal reservoir operation for irrigation of multiple crops using elitisr-matated particle swarm optimization. Hydrology sciences journal, 52 (4): 686-701.
Namara, R.E., Hanjra, M.A., Castillo, G.E., Munk Ravnborg, H., Smith, L. and Van Koppen, B. 2010. Agricultural water management and poverty linkage. Agricultural water management journal, 97 (4): 520-527.
Roberts, T. and Dyer, G. E. 2004. Characteristics of effective agricultural teachers. Journal of Agricultural Education, 45 (4): 82-95.
Taati, M., and Bahrami, M. 2009. The effective factors on future of management of science and technology in Iran. Journal of science and technology policy, 2(2):47-61.
Wijesundara, M. and Gunawardana, B.G. 2007. Participatory irrigation management in Kirindi Oya irrigation and settlement project. The 4th regional conference and 10th international seminar on participatory irrigation management. Tehran, Iran.