بررسی میزان و تغییرات زمانی انباشت و عمق آب معادل برف درحوزه کارون شمالی؛ مطالعة موردی گردنه چری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 1. عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری

2 2. عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت و خاک و آبخیزداری کشور

چکیده

حوزه کارون، یکی از حوزه‌های آبخیز مهم در ایران است. در این ناحیه بخش زیادی از بارش‌ها به شکل برف نازل می شود. اطلاع از میزان برف انباشته و عمق آب معادل آن، کمک زیادی به شناخت وضعیت هیدرولوژیکی و امکان برنامه‌ریزی دقیق به منظور مدیریت صحیح و بهره‌برداری از  منابع آب موجود در این حوزه را فراهم خواهد نمود. انجام چنین اقدامی در کل حوزه وقت گیر و پر هزینه است، لذا "گردنه چری" که واجد شرایط لازم به عنوان "منطقه معرف برف سنجی" بوده، به عنوان الگویی از حوزه مذکور جهت انجام این پژوهش انتخاب گردید. در این پژوهش، ارتفاع برف با استفاده از خط کش، حجم برف با برداشت نمونه توسط استوانه های مخصوص نمونه برداری و جرم آن به کمک ترازو و آب معادل برف براساس جرم مخصوص، اندازه‌گیری شد. برای عملیات برف سنجی 7 جایگاه در موقعیت‌های مختلف منطقه شناسایی و در هر جایگاه سه اشل مدرج(با دقت 1 سانتیمتر) از جنس چوب به طول 4 متر(طول مفید 3 متر پس از نصب) و با آرایش مثلث قائم الزاویه با طول اضلاع 20 متر نصب گردید. عملیات میدانی در طی 6 سال متوالی (آبان 1384 لغایت اردیبهشت 1390) اجرا شد. با بارش اولین برف، اندازه‌گیری و داده‌برداری شروع و بصورت هفتگی با قرائت اشل‌های نصب شده، ضخامت برف انباشته شده بر روی زمین یاد داشت و ثبت گردید. همزمان با آن تعداد سه نمونه از تمام ضخامت برف برداشت و به روش توزین، جرم و جرم مخصوص برف و در نهایت عمق آب معادل آن تعیین گردید. نتایج نشان داد که مدت انباشت یا ماندگاری برف در طی 6 سال آمار برداری از 104 تا 193 روز متغییر بوده است. حداکثر عمق انباشت برف از نیمه بهمن ماه تا نیمه اسفند هر سال مشاهده گردید. میانگین حداکثر عمق برف انباشته از 103 تا 197 سانتیمتر و میانگین سالانه عمق انباشت برف از 39 تا 100 سانتیمتر در نوسان  بوده است. حداکثر میزان آب معادل برف انباشته نیز از 37 تا 110 سانتیمتر و میانگین سالانه آن نیز از 14 تا 44 سانتیمتر متغییر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation on Temporal Variation of Snow Accumulated Depth and Snow Water Equivalent in Northern Karoon Basin (Case Study: Col Cheri)

نویسندگان [English]

  • ravanbakhsh Raesiyan 1
  • , jahangeer porhemmat 2
1 Agriculture and natural resource research center of Chahar Mahal va Bakhtiari province
2 Soil conservation and watershed management Institute
چکیده [English]

Karoon basin is one of the most important watersheds in southwestern of Iran. Great amount of precipitation in this region fall in the form of snow. Studying about accumulated snow and snow water equivalent in this basin can help to knowledge about hydrologic condition and better management on water sources.This research was carried out in the Col Chari region as an indicator region for snow measuring in north Karon basin. In this research snow height were measured directly with ruler. Also snow volume (with specific cylinder), weight (with digital scale) and snow water equivalent (according to snow bulk density) were determined. In order to snow measuring, seven sites were selected and three scaled indexes (accurate to one cm and four m in length) were established in each site. This research was performed for six years. In each year, inventory and data collection were started after the first snow and snow height were measured weekly. Also three samples of snow profile were supplied. The results indicated that snow stability had been differed from 104 to 193 days during six years. Maximum height of snow was observed in February. Also, we concluded that, maximum height of accumulated snow and mean of annually snow height were varied from 103 to 197 cm and from 39 to 100 cm respectively. Maximum amount of snow water equivalent and its annually mean were determined between 37 and 110 cm and between 14 and 44 cm respectively also.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Snow
  • Accumulated Snow
  • Snow Water Equivalent
  • North Karon basin
1- اداره کل هواشناسی استان، 1385، اطلاعات ایستگاه هواشناسی سینوپتیک کوهرنگ.
2- حیدری بنی، م.، م. شیاسی و م. میرعباسی. اسفند 1389. بررسی دقت و واسنجی ضریب برفی چاندرا در کوهرنگ، مجموعه مقالات اولین همایش ملی برف، بهمن و یخ، شهرکرد.
3- رحمتی. س.، ح. صمدی و ش. پارسا، اسفند 1389. تخلیل سهم بارش برف در استان چهار محال و بختیاری با توجه به شرایط تر سالی ها و خشکسالی ها، مجموعه مقالات اولین همایش ملی برف، بهمن و یخ، شهرکرد.
4- رئیسیان، ر. 1377. طرح ملی جمع‌آوری و بررسی اطلاعات به منظور تهیه شناسنامه حوزه‌های آبخیز استان چهارمحال و بختیاری، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان.
5- شریفی، م.ر. 1384. کاربرد تحلیل خوشه‌ای به منظور تخمین عمق برف (مطالعه موردی: حوضه صمصامی)، پژوهش کشاورزی: آب، خاک و گیاه در کشاورزی، جلد هفتم، شماره چهارم(ب)، زمستان 86.
6- علیزاده، ا. 1385. اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ هفتم، دانشگاه امام رضا (ع)،634صفحه، ص 171.
7- فتاحی فرادنبه. ا.، ک. نوحی و م. دلاور. 1389. بررسی سطح پوشش برف حوزه‌های جنوب‌غربی ایران در ارتباط با سیگنال‌های اقلیمی، مجموعه مقالات اولین همایش ملی برف، بهمن و یخ، شهرکرد، اسفند 1389.
8- قربانی‌زاده خرازی، ح.، ح. صدقی، ب. ثقفیان و ج. پرهمت. 1389. پیش‌بینی توزیع زمانی جریان ذوب برف در نیم قرن آینده تحت شرایط تغییر اقلیم، فصلنامه مهندسی آب، پیش شماره 1
9- قنبرپور، م.ر.، م. محسنی ساروی، ب. ثقفیان، ح. احمدی وک. عباسپور. 1384. تعیین مناطق مؤثر در انباشت و ماندگاری سطح پوشش برف و سهم ذوب برف در رواناب، مجله منابع طبیعی ایران، جلد۵۸، شماره ۳.
10- محسنی ساروی، م. 1387. هیدرولوژی مرتع، چاپ اول ، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران، 1387 .
11- میر باقری، س.ا. 1374. هیدررولوژی مهندسی، جلد اول، دانشگاه شیراز.
12-  نجمایی، م. 1369. هیدرولوژی مهندسی،انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، 430 صفحه. صفحات 97، 98 و 99.
13- وزارت کشاورزی، 1367. مطالعات جامع احیا و توسعه کشاورزی و منابع طبیعی حوزه آبخیز شمالی رودخانه کارون، جلد سوم، آب‌های سطحی، مهندسین مشاور یکم، ص 1.
14-B.E. Goodison-H.L.Ferguson-G.A.McKay, 1981, handbook of snow (principles, Processes, management & use), Measurement and data analysis. P; 191 – 273
 15- Dozier, j. 1989. Spectral signature of alpine snow cover from the landsat thematic mapper, Remot ensing environment 28: 9-22
16-J. Martinec, A. Rango, R. Roberts,2008, the Snowmelt Runoff  Model(SRM) Users Manual, Edited byEnrique Gómez-Landesa & Max P. Bleiweiss ,Updated Edition for Windows, WinSRM Version 1.11, USDA Jornada Experimental Range,New Mexico State University, Las Cruces, NM 88003, U.S.A.
17-National Weather Service Office Binghamton, New York (2009). Raingauge Information. Retrieved on 2009-01-02.
18-Sturm, Matthew, Brian Taras, Glen E. Liston, Chris Derksen, Tobias Jonas, Jon Lea, 2010: Estimating Snow Water Equivalent Using Snow Depth Data and Climate Classes. J. Hydrometeor, 11, 1380–1394.